91Èȱ¬

Explore the 91Èȱ¬
Mae’r dudalen yma wedi cael ei harchifo ac nid yw’n cael ei diweddaru bellach. Mwy am dudalennau sydd wedi eu harchifo.

LLUN
17eg Tachwedd 2014
Hygyrchedd
Geiriau Yn Unig
Papurau Bro

91Èȱ¬ 91Èȱ¬page
91Èȱ¬ Cymru
91Èȱ¬ Lleol

CymruGoOrGoDdCanolDeOrDeDd
»

Canolbarth

Newyddion Lleol

Chwaraeon

Y Tywydd

Teithio

Bywyd Bro

Digwyddiadau

Papurau Bro

Trefi

Oriel yr Enwogion

Hanes

Lluniau

³Ò·É±ð²µ²¹³¾±ð°ùâ³Ü

Eich Llais

91Èȱ¬ Vocab
OFF / I FFWRDD
» Turn ON
Troi YMLAEN
» What is VOCAB? Beth yw GEIRFA?
Ìý

Ymateb

Cymorth

Wedi mwynhau'r ddalen hon?
Anfonwch hyn at gyfaill!

Ìý
Y Barcud
Eglwys Taith Llanwnnws
Ebrill 2008
Anne Gwynne yn sgrifennu am deithiau cerdded diweddar yn yr ardal.

Dyma fis Mawrth wedi cyrraedd, a rhai o deithiau Cymdeithas Edward Llwyd wedi bod yn eitha' agos. Methais a mynychu un neu ddwy a oedd yn argoeli i fod yn ddiddorol iawn, megis un yn Nhyddewi o gwmpas y Gadeirlan, ac un arall draw ym Mhonsticill.

Bum ar daith yn ardal Harford; taith oedd hon yn canolbwyntio ar natur, ond 'roeddem hefyd yn edrych draw i gyfeiriad Rhydcymerau, ac felly'n dwyn i gof rhai o leoliadau D J Williams.

Bum hefyd yn Nhalybont, yn cerdded oddi yno i fyny i gyfeiriad Staylittle ac ymlaen gydag ymyl Cors Fochno i Glanwern, a nôl heibio Henllys i goed Alltgoch cyn disgyn nôl i Dalybont. Ond diwrnod o dywydd digon diflas a niwlog ydoedd, a methwyd a gweld y golygfeydd i fyny dros y Gors i'r mynyddoedd tu hwnt i'r afon Ddyfi.

Am y mis hwn felly, canolbwyntiaf ar un daith a fu yn ardal y Barcud tua canol mis Mawrth.

Taith Llanwnnws
Dyma daith a ddechreuodd yn Eglwys Gwnnws, o dan arweiniad John Williams, Bwlch Bach, Rhydyfelin. Mae John wedi arwain nifer o deithiau diddorol yn yr ardaloedd yma o'r blaen.

Dechreuwyd yn y fynwent, tua ugain ohonom yno. Mae'r safle yn hynafol, a siâp y fynwent yn dweud hynny, ond diweddar yw'r eglwys bresennol. Mae'r cysegriad i Wnnws yn unigryw, a llawer ffurf ar yr enw; mae un stori bod gwraig o enw tebyg wedi gorffwys yno pan yn sâl iawn; cafodd wellhad yno, ac felly sefydlodd eglwys yn y fangre. Beth bynnag, mae sawl adeilad wedi bod yno dros y canrifoedd; codwyd yr un presennol yn 1874, i gymryd lle yr un blaenorol a godwyd yn 1829.

Cawsom fynediad i'r eglwys, i weld yn arbennig y groes sydd yn y cyntedd. Mae'n dyddio o'r cyfnod o gwmpas y flwyddyn 800oc neu cyn hynny, ac yn arbennig oherwydd ei llythrennau Gwyddelig a'i phatrwm cymhleth o groes mewn cylch gyda chlymau Celtaidd. Yn y gornel ucha' mae'r llythrennau XPS, sef talfyriad Groegaidd o'r enw "Iesu Grist", ac wedyn eiriau Lladin sydd, o'u cyfieithu yn dweud "Pwy bynnag a roddo eglurhad i'r enw hwn (sef XPS) gadawer iddo fendithio enaid Hiroidil, mab Carotinn". Mae hyn yn codi cwestiynau eraill - sef ystyr yr enwau hyn. Ai yw'r enw Caradog a Carotinn yn perthyn?

Ar ôl gadael yr eglwys, aethom ymlaen i'r rhaeadr enwog, sef y rhaeadr Caradog, ac yn wir 'roedd yn werth gweld y dŵr yn cwympo lawr i'r dyfnder. Mae 'na chwedl eto ynglŷn â Charadog - iddo fod ar ffo fan hyn ac i bobl ollwng bwyd i lawr y ceunant iddo. Beth bynnag, bu dŵr y rhaeadr yn troi rhod y felin ganrifoedd ar ôl dyddiau Caradog.

Gadael y pentref wedyn, a throi i gyfeiriad Bryn Meherin, gan edrych draw i gyfeiriad Llwyn Malis, a chael ar ddeall mai oddi yno y daeth darganfyddwr y broses o buro haearn a fu'n gymaint o hwb i'r diwydiant yn Ne Cymru.

Cawsom ein cinio mewn llecyn ger Bryn Meherin, a chael clywed hanes y bobol ecsentrig fu'n byw yno nôl yn nechrau'r ganrif ddiwethaf. Ymlaen wedyn drwy'r coed, allan i gorsdir, heibio fferm Ynys Forgan ac allan i'r comin sydd rhwng Lledrod a Thyngraig.

Atogofion wedyn am yr hen Hopson oedd yn byw ar y comin mewn rhyw hofel oedd yn gyfuniad o dwll yn y ddaear gyda math o gaban drosto. Cofiaf yn dda ei weld ar ei feic ddi-bedal yn cario ei sachau o fwsog i Aberystwyth. Mae'n debyg iddo fyw yno drwy eira mawr 1982.

Oddi yma twy warchodfa natur Brynarth ymlaen heibio fferm Penlan, a nôl i'r eglwys. Bu'n daith hynod o ddiddorol.


0
C2 0
Pobol y Cwm 0
Learn Welsh 0
91Èȱ¬ - Cymru - Bywyd - Pobl - A-B


About the 91Èȱ¬ | Help | Terms of Use | Privacy & Cookies Policy
Ìý