Ac mae ganddynt i gyd gysylltiad ag ardal Y Tincer.
Bu Carl August Hanson yn bennaeth cyntaf yr Uned o 1912 hyd at ei ymddeoliad yn 87 oed ar 30 Mehefin 1959! Fe'i dilynwyd gan y diweddar John Ewart Bowen BEM. Yn frodor o Fetws Cedewain, ger Y Drenewydd lle y'i ganwyd ym 1915, roedd yn grefftwr medrus iawn ac fe'i hyfforddwyd yng Ngwasg Gregynog cyn iddo ymuno â staff y Llyfrgell yn 1946 yn dilyn gwasanaeth milwrol. Dyfarnwyd y British Empire Medal iddo yn anrhydeddau'r Jiwbili'r Frenhines ym 1977 am ei gyfraniad sylweddol i w grefft.
Ymddeolodd o wasanaeth y Llyfrgell ym 1981; bu farw yn 89 oed ar 4 Rhagfyr 2004, a chynhaliwyd ei wasanaeth coffa yn Amlosgfa Aberystwyth. Mae ei ddwy ferch yn byw yn yr ardal - Mrs Heather Morgan yn Heol Alun, Waun-fawr a Mrs Pam John, sydd yn byw yng Nger-y-llan, Penrhyn-coch ac sy'n gyfarwydd i rai o ddisgyblion Ysgol Penweddig fel eu hathrawes Saesneg.
Bu'r pennaeth presennol Julian W. T Thomas, sy'n enedigol o Fydroilyn, ac yn gyn-ddisgybl yn Ysgol Uwchradd Aberaeron, yn un o brentisiaid disgleiriaf Mr Bowen, ac ef a benodwyd i'w olynu yn dilyn ei ymddeoliad. Mae Julian hefyd yn parhau traddoddiad anrhydeddus ei ddau ragflaenydd dawnus, yn adnabyddus iawn yn ei faes, a chafodd ei anrhydeddu drwy ei ethol yn Gymrawd Cymdeithas y Llyfrwymwyr, yn 1996. Mae ganddo yntau hefyd gysylltiad ag ardal Y Tincer gan ei fod yn byw yn Ynyslas.
Bywyd lliwgar Carl Hanson
Mae hanes bywyd lliwgar Carl Hanson wedi ei groniclo gan y diweddar Dr. David Jenkins, y cyn-Lyfrgellydd Cenedlaethol, yn Y Bywgraffiadur Cymreig. Ganed Hanson yn Oslo, Gwlad Norwy, a symudodd tua 1898 i Lundain i ddilyn ei grefft fel rhwymwr llyfrau gyda J. Zaehnsdorf yn Shaftesbury Avenue. Ymhen tair blyneddd symudodd eto at gwmni enwog Riviere yn Regent Street, ac yno y bu am y degawd nesaf.
Ar ddiwedd 1911, allan o dri ymgeisydd profiadol, fe'i penodwyd i drwsio ac i ailrwymo casgliadau llawysgrifau a llyfrau prin pwysicaf y Llyfrgell Genedlaethol newydd. Dechreuodd ar ei swydd ar 1 Ionawr 1912. Cydnabyddodd Prifysgol Cymru ei gyfraniad unigryw ym 1955 pan gyflwynwyd iddo radd M.A. er anrhydedd. Pan ymddeolodd ym 1959 roedd wedi cyflawni 47 mlynedd o wasanaeth i'r Llyfrgell. Roedd yn undebwr llafur brwd, ac yn un o sylfaenwyr y Blaid Lafur yng Ngheredigion. Bu farw ar 26 Medi 1961, ac fe'i claddwyd yn Eglwys Llangorwen.
Bu ei fab Victor Arnold Hanson (1908-1981) hefyd yn rwymwr llyfrau yn y Llyfrgell rhwng Hydref 1932 a Mawrth 1974, gan wneud cyfanswm gwasanaeth y tad a'r mab yn 90 mlynedd. Bu Victor farw ar 18 Medi 1981, ac fe'i gladdwyd ym mynwent Eglwys Llanbadarn Fawr.
Mae ei deulu yntau, fel teulu Mr Bowen, yn parhau i fyw yng Nghymru. Mae ei ferch Mrs Solveig Gobourn, yn byw yn lleol ym Mhlas Gelli Angharad, ac yn gyfarwydd i nifer fel gwirfoddolwraig yn siop elusennol Achub y Plant yn Aberystwyth lle mae'n bresennol bob Dydd Gwener. Mae ei chwaer, Mrs Rannveig Wallis a'i gŵr yn byw yn ardal Porth-y-rhyd, ger Caerfyrddin.
Rwy'n falch iawn i fedru dweud fy mod wedi adnabod ac wedi cydweithio gyda Mr Bowen a Mr Victor Hanson ac yn dal i gydweithio gyda Julian Thomas.
Richard E. Huws
Ìý
