91Èȱ¬

Ddylen ni ddim esgus fod y rhain yn gwestiynau hollol hawdd eu hateb - mae yna rai bendithion mewn ysgolion mwy ac, yn sicr, mae'n bosib crynhoi rhagor o adnoddau ffasiwn newydd i un lle. Ond ddechrau'r mis diwetha' roedd y Rhostio Mochyn blynyddol yn digwydd yn Ysgol Cwrtnewydd a'r lle yn llawn bwrlwm a theyrngarwch brodorion y cylch yn dangos fod ysgol yn parhau'n ganolog i fywyd ardal.

Efallai mai yn hynny y mae un o'r cliwiau am yr hyn y gallen nhw' i gyflawni - erbyn hyn, mewn llawer lle, dyma'r un sefydliad sy'n sbarduno mwya' o weithgarwch cymdeithasol hefyd a dyma'r un fan lle bydd pobol leol a mewnfudwyr yn cwrdd.

Os ydi'r ysgolion yn dysgu'r plant i siarad Cymraeg, does yna ddim i sbarduno'r rhieni i wneud yr un peth. Tybed nad oes yna ffordd o ddatblygu ysgolion yn ganolfannau iaith a diwylliant i bobol yr ardal i gyd?

Un o anghenion mawr yr iaith ym mhob cylch bellach ydi creu cyfleoedd i'w defnyddio hi'n gymdeithasol - trwy greu rhywbeth o amgylch yr ysgolion mi fyddai modd lladd sawl deryn gydag un garreg. Mae yna adeiladau yno; mae yna adnoddau o bob math ac mae'n bwynt cyswllt i ganran uchel iawn o'r boblogaeth. Dychymyg - ac arian - sydd eisio.

Mae hwnnw'n cerdded yr holl ffordd o Ddyffryn Conwy i ochrau Caerdydd, 250 milltir o dro, ond dim ond 32 milltir y bydd rhaid i ni eu cerdded - o Bontarfynach, dros y mynydd i Ystrad Fflur a hyd y ffordd i Lanbed.

"Ni", achos bod y musus yn cerdded hefyd - mi fydda' i'n cerdded ar ran Golwg ac Elaine ar ran Twf, y rhaglen i annog rhieni i roi'r Gymraeg i'w plant. Mae yna wythnosau lawer ers addo gwneud, ond rwan mae'r amheuon yn dechrau wrth inni sylweddoli fod 32 o filltiroedd yn gythreulig o bell.

Pawb â'i fys lle bo'i ddolur fydd hi (heblaw am y dyn gyda peils, fel y dywedodd rhywun rywdro) ac mae yna beryg mai nyrsio ein traed fyddwn ninnau am ddyddiau ar ôl y daith ar Fehefin 21.

Y broblem fwya' ydi fod yn gas gen i fynd at bobol i holi am arian ... felly os ydech chi am gyfrannu, plîs dewch draw i ddweud. Mae'r achos yn un da iawn fel y gwyr unrhyw un sydd â phlant iach yn y teulu.

Un peth na fydda' i ddim yn ei wneud ydi gwisgo trowsus bach. Mi fydd Iolo Williams yn gwneud hynny a fynnwn i ddim am unrhyw bris fynd â'r sylw oddi arno fo. Wedi meddwl, efallai mai'r ffordd orau o godi arian fyddai bygwth gwisgo shorts, os na fydd pobol yn talu ...

Colofn Dylan Iorwerth