91Èȱ¬

Draw wedyn i fynedfa Heol Fairoak lle'r oedd Philip, un o swyddogion y Cyngor, yn disgwyl. Fe oedd y tywysydd a chanddo stôr o wybodaeth ddiddorol am y cymeriadau o hanes Caerdydd sy'n gorwedd yno. Y man rhyfeddaf oedd bedd coes Samuel Chivers! Fe'i collodd trwy ddamwain ffordd. Gŵr o Heol Richmond oedd e, cynhyrchydd finegr.

Dyma rai yn unig o'r beddau hynod, y masnachwyr, y gwleidyddion, y clerigwyr, y bocswyr a'r gwÅ·r glew a goffeir yn Cathays. Bedd enfawr o wenithfaen coch sydd gan Jonathan Billups a wnaeth ffortiwn ar godi rheilffyrdd. Cofeb wen, yn angylion i gyd, y talaf yn y lle yw un Sidney White. Teulu hwn ddatblygodd ffeiriau'r Barri a Phorthcawl.

William Tatem wedyn oedd un o brif berchnogion llongau Caerdydd, ei gofeb ddrudfawr yn cynnwys sawl angor. Daeth yn Farwn Glanely ar gyfrif ei gefnogaeth i'r Rhyfel Mawr. Masnachwr coed ac ymgyrchydd yn erbyn caethwasiaeth oedd John Bachelor. Gwelir cerflun iddo, 'The Friend of Freedom', ar yr Ais.

Safwyd wrth fedd un o weinidogion y Tabernacl, y Parchedig Charles Davies, a'i briod. Bedd anferth yn adran yr Eglwys Gatholig sydd gan yr Esgob Hedley ac, wrth ei draed, gorwedd y paffiwr Jim Driscoll, 'Peerless Jim'. Ymysg beddau' r Protestaniaid, mae un Jack Peterson, hefyd yn gynbencampwr pwysau plu'r byd.

Stori hynod oedd honno wrth fedd Ernest Willows a roddodd ei enw i ysgol, stryd a thafarn yn y dre. Collodd ei fywyd yn ifanc wrth hedfan mewn balŵn aer poeth. Ifancach eto, yn bedair ar ddeg, claddwyd Louisa Maud Evans a gollodd ei bywyd pan suddodd balŵn awyr yn y sianel. Dod i Gaerdydd o'r Alban wnaeth Frances Batty Shand a'i brawd, i weithio ymysg y deillion. Gadawodd hi arian i Sefydliad y Deillion ar Heol Casnewydd. Tŷ Shand yw'r enw ar yr adeilad.

Diolch i Philip Amphlet a'r Cyngor am agor y fynwent i ni ac am wledd o wybodaeth.