91Èȱ¬

Mae diffyg toiledau ar drenau newydd fydd yn gwasanaethu cymoedd y de yn groes i hawliau dynol, medd teithiwr â chyflwr sy'n golygu bod rhaid mynd i'r tŷ bach yn amlach na'r cyfryw.

Mae'r tramiau'n rhan o gynllun Metro De Cymru, sy'n werth £738m, sydd i fod i ddechrau yn 2022.

Ond bydd yn rhaid i'r miloedd o deithwyr rhwng Caerdydd, Treherbert, Aberdâr, Merthyr Tudful, Rhymni a Coryton ddefnyddio tai bach gorsafoedd y gwasanaeth.

Dywed Trafnidiaeth Cymru bod toiledau ddim yn ffitio o fewn y trenau newydd ond bydd yna welliannau i dai bach gorsafoedd.

Mae'r sefyllfa'n destun pryder i Ben Marriott, 33, sy'n byw gyda llid briwol y colon (ulcerative colitis) - math o glefyd llid y coluddyn (IBD) sy'n golygu bod angen mynd i'r tÅ· bach hyd at 40 gwaith y diwrnod.

Mae'n teithio'n rheolaidd o Gaerdydd i ymweld â'i deulu yn Aberdâr, ond mae'n dweud y bydd yn amhosib gwneud hynny ar drenau heb doiledau.

"'Dach chi byth yn gwybod pa bryd fyddech chi angen y tÅ· bach," meddai.

"Mae'n eich dad-ddynoli, meddwl am orfod gwneud y siwrne yna heb dÅ· bach. Byddwn i ond yn gallu defnyddio trenau gyda thoiledau."

Dywed Trafnidiaeth Cymru eu bod yn buddsoddi mewn gwella adnoddau mewn gorsafoedd gan sicrhau bod teithwyr "byth yn fwy na 14 o funudau" o dÅ· bach.

Ond yn ôl Mr Marriott fe fydd diffyg tai bach ar drenau yn atal pobl rhag eu defnyddio "gan eu hynysu yn y cymoedd".

Ychwanegodd: "Mae'n drist oherwydd mae'n rhywbeth mor syml a fyddai'n gwneud gwahaniaeth anferthol i ansawdd bywydau pobl. Mae'n gynllun gwael."

'Mae AC Rhondda a chyn-arweinydd Plaid Cymru, Leanne Wood, wedi codi'r mater gyda'r Prif Weinidog, Mark Drakeford, gan boeni y bydd yn achosi trafferthion i unigolion sy'n sâl, beichiog, oedrannus neu â chyflwr meddygol.

"Mae'n syniad gwirioneddol ddrwg," meddai.

"Bydd rhai pobl yn teithio am dros awr ar y trên.

"Dyw hi ddim yn ymarferol i adael y trên mewn gorsaf ac aros am ba bynnag amser i'r trên nesaf gyrraedd."

Yn ôl y grŵp Railfuture Wales, sy'n ymgyrchu ar ran teithwyr, mae'r sefyllfa'n "gam yn ôl".

"Rydym yn falch y bydd yna welliannau mewn gorsafoedd [ond] mae disgwyl i bobl deithio heb doiledau am awr yn destun pryder," meddai'r cadeirydd, Peter Kingsbury.

"Mae profiad yn dangos bod e'n hawdd i doiledau gorsafoedd gael eu fandaleiddio, gan fydd llawer o orsafoedd heb staff. Cloi'r toiledau oedd yr ateb i hynny."

Dywed Trafnidiaeth Cymru na fydd toiledau'n ffitio ar drenau newydd Metro De Cymru am eu bod yn "ysgafnach ac yn fwy cul" na'r trenau arferol sydd yn ninasoedd eraill yn y DU.

Ychwanegodd y prif weithredwr, James Price: "Bydden ni'n gweithio'n agos gyda mudiadau'r anabl i ddatblygu ein cynlluniau."