91�ȱ�

Faodaidh roghainn bìdh sheasmhach diofar mòr a dhèanamh dhan à�������ԲԱ𲹳���� chruinneil agus ionadail againn.

San artaigil seo gheibh thu a-mach:

• Dè th' ann am mìltean bìdh
• Dè tha biadh ràitheil a' ciallachadh
• Carson a tha caitheamh bìdh na dhuilgheadas agus mar a ��ù����岹������𲹲� sinn e
• Na buannachdan agus na dùbhlain an cois roghainnean bìdh seasmhach a dhèanamh

Tha an goireas seo freagarrach airson topaigean Seasmhachd airson Clas 5, Clas 6 agus Clas 7 (Curraicealam airson Sàr-mhathais An Dàrna Ìre).

An robh fios agad gum bi sinn a' toirt buaidh dheimhinneach air an à�������ԲԱ𲹳���� tro na roghainnean bìdh a nì sinn?

Seo rudan a dh'fhaodas sinn a dhèanamh:

Na mìltean bìdh againn a lùghdachadh, ithe a rèir na ràithe agus barrachd bìdh ithe stèidhichte air lusan

Mìltean bìdh

Tha mìltean bìdh ag innse dè cho fada 's a shiubhail biadh mus do ràinig e thu.

Mar as fhaide a dh'fheumas biadh siubhal mus tèid ithe, 's ann as miosa a tha e dhan à�������ԲԱ𲹳����. Tha seo a chionn 's gum bi e air a ghiùlan air làraidh, bàta agus/no plèan a bhios a' cleachdadh connadh a bhios a' dèanamh cron air an à�������ԲԱ𲹳����.

Ma dh'itheas sinn biadh a chaidh fhàs gu h-ionadail, cha bhi e air siubhal cho fada airson faighinn thugainn. Tha seo a' ciallachadh nach bi uiread de bhuaidh aige air an à�������ԲԱ𲹳����.

Biadh ràitheil

'S e biadh ràitheil measan agus lusan a tha abaich agus deiseil ann an ràith shònraichte.

Mar eisimpleir, ann an Alba bidh sinn a' togail shubhan-làir as t-samhradh. Ma tha sinn ag iarraidh shubhan-làir ùra anns a' gheamhradh, feumaidh sinn an toirt a-steach à dùthchannan eile no am fàs ann an taighean-glainne anns am bi teas agus solas bho dhealan.

Ma bhios fios againn cuin a tha biadh ga fhàs gu h-ionadail, cuidichidh e sinn gu daithead sheasmhach, ionadail a bhith againn, nas lugha de mhìltean-bìdh agus bidh sinn a' cuideachadh na h-à�������ԲԱ𲹳����.

Biadh stèidhichte air lusan

'S e biadh stèidhichte air lusan a th' ann am measan, lusan, pònair, cnothan, gràn, sìol agus fiù 's feamainn.

Feumaidh lusan a bhios tu a' fàs airson biadh talamh agus lùth, ach bidh na lusan a' faighinn a' mhòr-chuid dhen lùth sin bhon ghrèin.

Tha beathaichean a tha air an cumail airson feòil, uighean no bathar bainne a' cur feum air barrachd lùth. Bidh na beathaichean a' faighinn lùth bho bhiadh, ach dìreach mar a tha sinn fhèin, tha tòrr dhen lùth sin air a chosg air gluasad agus fuincseanan bodhaig. Tha fada nas lugha dhen lùth a' dol a dh'ionnsaigh biadh do dhaoine.

'S e duilgheadas eile gum bi crodh a' dèanamh tòrr meatan. Sin gas taigh-glainne a bhios a' cur ri blàthachadh na cruinne.

Ma dh'itheas sinn barrachd bìdh stèidhichte air lusan, dh'fhaodadh gum bi an daithead againn nas seasmhaiche.

Seo rudan a dh'fhaodas tu a dhèanamh:

Nas lugha de chaitheamh bìdh

Tha mu 4.5 millean tunna de bhiadh ga chaitheamh san RA gach bliadhna. Tha sin coltach ri 4.5 millean càr de chuideam! 'S e biadh à bùithtean agus supermarcaitean a tha seachad air an deit a th' ann am pàirt dheth, agus cuideachd corran bìdh à taighean-bidh. Tha sinn a' caitheamh tòrr bìdh aig an taigh cuideachd.

Tha seo na dhuilgheadas mòr dhan chinne-daonna oir:

• mar as motha de bhiadh a bhios sinn a' caitheamh gun adhbhar, 's ann as motha de dh'iasg, feòil agus lusan a dh'fheumas tighinn às an à�������Բ� aca gun adhbhar.

• cha bhi an uair sin uiread de dh'iasg anns a' mhuir, bidh barrachd todhar ceimigeach anns an talamh, agus thèid barrachd talmhainn agus barrachd choilltean a ghlanadh airson beathaichean àrach, agus tha sin uile a' milleadh na fiadh-bheatha agus na h-eag-shiostaman ionadail.

Tha taobh beusail air caitheamh bìdh cuideachd.

Tha sinn a' fuireach ann an dùthaich sa bheil a' mhòr-chuid de dhaoine fortanach gu bheil de bhiadh againn na tha sinn ag iarraidh. Chan eil a h-uile duine air an t-saoghal cho fortanach 's gu bheil uiread de bhiadh aca.

Bu chòir dhan chinne-daonna gu lèir smaoineachadh barrachd air ciamar a ��ù����岹������𲹲� sinn caitheamh bìdh nach leigeamaid a leas, agus biadh a sgaoileadh ann an dòigh nas cothromaiche air feadh an t-saoghail, agus san rìoghachd againn fhèin, gus nach bi duine leis an acras.

Seo rudan a dh'fhaodas tu a dhèanamh airson caitheamh bìdh a lùghdachadh:

Cuimhnich!

Ged as urrainn dhuinn biadh a chompostadh ann am bionaichean sgudal bìdh, chaidh fhathast a dhèanamh, agus tha e mar sin air buaidh a thoirt air an à�������ԲԱ𲹳���� mar-thà.

'S e an rud as fheàrr as urrainn dhuinn a dhèanamh na tha sinn a' caitheamh de bhiadh a lùghdachadh.

Buannachd agus dùbhlain an cois a bhith a' dèanamh roghainnean bìdh seasmhach

Buannachdan

• Ma bhios modhan seasmhach againn a thaobh biadh, mar a bhith a' lùghdachadh na tha sinn a' caitheamh de bhiadh agus gun dèan sinn roghainnean math mun bhiadh a bhios sinn ag ithe, thèid againn air solar bìdh an t-saoghail a ghleidheadh agus ar buaidh air an à�������ԲԱ𲹳���� a lùghdachadh.

• Le bhith a' lùghdachadh caitheamh bìdh agus a' planadh na tha thu a' ceannach, thèid agad air airgead a chaomhnadh. Mar as lugha a cheannaicheas tu de bhiadh agus a chaitheas tu, 's ann as lugha a chosgas tu.

• Gabhaidh biadh a chaidh a chompostadh a chleachdadh airson tuilleadh bìdh fhàs, no fiù 's airson dealan a ghintinn.

��ù�����������

• 'S dòcha nach bi fios aig daoine ciamar a phlanas iad biadh airson liosta-bùtha a dhèanamh.

• 'S dòcha gum bi daoine ro thrang airson smaoineachadh mu phlana airson a' bhìdh a bhios iad a' ceannach. Uaireannan bidh seo a' ciallachadh gun ceannaich iad cus agus an uair sin thèid am biadh a chaitheamh bhon a tha e seachad air an deit aige.

• Tha compostadh agus iomadh dòigh ath-chuairteachaidh eile a' cur feum air ùine agus rùm, agus chan eil sin aig a h-uile duine. Faodaidh nach eil fios aig cuid eile càit an tòisich iad.

seasmhach - A' dèanamh rudeigin nach dèan milleadh, no co-dhiù glè bheag, air an à�������ԲԱ𲹳���� agus mairidh e airson ùine mhòr.

mìltean bìdh - An t-astar a bhios biadh a' siubhal bhon dùthaich sa bheil e a' fàs gu far an ceannaich no an ith an neach-ceannach e. Mar as motha de mhìltean bìdh a dh'fheumas biadh, 's ann as lugha a tha de sheasmhachd aige agus 's ann as miosa a tha e dhan à�������ԲԱ𲹳����.

a' gabhail biadh ràitheil - Ag ithe biadh a chaidh fhàs gu h-ionadail agus a chaidh a bhuain san ràith seo. Mar eisimpleir, ag ithe subhan-làir à Alba as t-samhradh ach gun an ithe aig àm sam bith eile.

todhar ceimigeach - Stuthan a tha air am frasadh air bàrr no air an cur dhan ùir airson iad fhèin agus stòran bìdh eile a chuideachadh gu fàs. Faodaidh todhar ceimigeach cron a dhèanamh air an à�������ԲԱ𲹳���� agus air slàinte. Sin an t-adhbhar a bhios cuid a' roghnachadh biadh organach ithe (biadh air fhàs gun todhar ceimigeach).

Faigh a-mach a' phrìomh adhbhar airson a' chaitheamh bìdh agad.

An e biadh a tha thu a' fàgail air an truinnsear no biadh a chaidh seachad air an deit?

• Tomhais na tha an teaghlach agad a' caitheamh de bhiadh san taigh ann an seachdain.

• Faighnich am faod thu cuideachadh a' ceannach a' bhìdh an ath sheachdain feuch an lùghdaich an teaghlach agaibh na tha sibh a' caitheamh de bhiadh.

• Tomhais an sgudal bìdh deireadh na dara seachdain agus faic an deach agaibh air caitheamh bìdh a lùghdachadh.

(Cuimhnich gun compost thu sgudal bìdh mas urrainn dhut!)

(Mar dhùbhlan a bharrachd, coimhead air pacadh a' bhìdh a bhios do theaghlach a' ceannach. Dèan nòta dhen à���ٱ� sa bheil am biadh ga fhàs agus ga phacadh. An lorg thu rudeigin a tha a' fàs gu h-ionadail agus san ràith agus rudeigin a chaidh a thoirt a-steach dhan rìoghachd? Feuch an lorg thu na h-àitichean agus na dùthchannan air map.)