91Èȱ¬

Ddydd Sul bydd rheol newydd yn dod i rym fydd yn golygu bod yn rhaid i fodurwyr yng Nghymru gadw at gyflymder o ddim mwy nag 20mya ar lawer o ffyrdd.

Mae'r cyfyngiad eisoes wedi ei gyflwyno mewn rhai ardaloedd, lle'r oedd yn arfer bod yn 30mya.

Y llynedd, pleidleisiodd y Senedd dros gyflwyno 20mya fel y cyfyngiad cyflymder arferol ar ffyrdd cyfyngedig, a bydd y gyfraith yn dod i rym ar 17 Medi.

Mae'r newid wedi bod yn destun dadlau, ac mae'n codi nifer o gwestiynau: Pwy fydd yn ei blismona? Beth os cewch chi eich dal yn gyrru'n rhy gyflym? Faint fydd y ddirwy?

Dyma geisio ateb rhai o'r cwestiynau sy'n codi.

Bydd cyfyngder o 20mya yn dod i rym ar ffyrdd cyfyngedig - restricted road. Mae hynny'n golygu unrhyw ffordd sydd â goleuadau stryd, a'r polion hynny ddim mwy nag 200 llath ar wahân.

Maen nhw fel arfer wedi eu gosod mewn ardaloedd preswyl - ardaloedd lle mae llawer o adeiladau a cherddwyr.

Ond mae rhai ffyrdd yn cael eu neilltuo o'r cynllun, fel rhai ble byddai'n "afrealistig" i ddisgwyl i bobl yrru ar gyflymder o 20mya.

Bydd y gyfraith 20mya newydd yn dod i rym ar 17 Medi.

Cymru fydd un o'r gwledydd cyntaf yn y byd, a'r gyntaf o fewn y Deyrnas Unedig, i gyflwyno'r rheol 20mya fel cyfyngiad arferol. Cafodd ei chymeradwyo gan Senedd Cymru ym mis Gorffennaf 2022.

Ddwy flynedd cyn hynny, roedd 39 o aelodau'r Senedd wedi pleidleisio o blaid rhoi sêl bendith i'r cynllun, a 15 yn erbyn.

Mae Deddf Rheoleiddio Traffig Ffyrdd 1984 yn dweud nad yw hi'n gyfreithlon gyrru ar gyflymder uwch na 30mya ar ffordd gyfyngedig.

Bydd hynny'n cael ei addasu i 20mya.

Mae Llywodraeth Cymru'n dweud eu bod wedi bod yn cydweithio'n agos gyda'r heddlu er mwyn datblygu strategaeth orfodaeth.

Yn dechnegol fe allech chi gael dirwy am yrru dros 20mya o ddydd Sul ymlaen, ond mae Llywodraeth Cymru'n dweud mai addysgu pobl yw'r flaenoriaeth i ddechrau, ac y bydd yr ymateb yn rhesymol.

Ar hyn o bryd, y gosb leiaf am oryrru yw dirwy o £100 a thri phwynt ar eich trwydded.

Gallwch gael eich gwahardd rhag gyrru os cewch chi 12 pwynt neu fwy o fewn tair blynedd.

Os cewch chi eich dal gan gamera, ac yn dibynnu ar eich cyflymder, fe allech gael cynnig cwrs ymwybyddiaeth cyflymder, hysbysiad cosb benodedig neu lythyr yn gorchymyn i chi fynd i'r llys.

Os cewch chi eich stopio gan yr heddlu, mae dewis ganddyn nhw rhwng rhoi rhybudd geiriol i chi, cyflwyno hysbysiad cosb benodedig, cynnig cwrs ymwybyddiaeth cyflymder neu eich gorchymyn i fynd i'r llys.

Serch hynny, dywedodd Llywodraeth Cymru y bydd gyrwyr yn cael amser i ddod i arfer â'r newid.

Bydd aelodau o staff y Gwasanaeth Tân yn cynorthwyo'r heddlu i gyflwyno'r cyfyngiad newydd, fel rhan o waith diogelwch y maen nhw eisoes yn ei wneud.

Mae cynlluniau peilot wedi eu cynnal mewn wyth ardal ers 2021: Llandudoch, Sir Benfro; Sant-y-brid, Bro Morgannwg; Gogledd Llanelli, Sir Gaerfyrddin; Bwcle, Sir y Fflint; Canol Gogledd Caerdydd; Cil-ffriw, Castell-nedd Port Talbot; Y Fenni, Sir Fynwy; Glan Hafren, Sir Fynwy.

Yn ôl data dros dro, fe gododd nifer y bobl oedd yn cadw at y rheol 20mya o 45% ar ddechrau'r cynllun, i 64%.

Mae gan sawl ardal yn Llundain derfyn cyflymder o 20mya ar ffyrdd preswyl erbyn hyn, tra bo cynlluniau yn Yr Alban i ddilyn esiampl Cymru a chyflwyno polisi cenedlaethol yn 2025.

Mae gan lawer o ddinasoedd a threfi yn y Deyrnas Unedig barthau 20mya mewn ardaloedd preswyl, hyd yn oed os nad ydy'r awdurdod lleol wedi cyflwyno polisi cyffredinol ar gyfer yr ardaloedd hynny.

Amcangyfrif cost cyflwyno'r rheol yw £33m.

Ond mae Llywodraeth Cymru'n mynnu y bydd £58m yn cael ei arbed dros gyfnod o 30 mlynedd, oherwydd y bydd strydoedd mwy diogel yn golygu llai o alw am gymorth gwasanaethau brys mewn damweiniau a thriniaethau ysbyty.

Mae Llywodraeth Cymru'n dweud mai nhw fydd yn ysgwyddo baich uniongyrchol y polisi, ac yn darparu grantiau i awdurdodau lleol gyda'u gwaith nhw.

Yn ôl data diweddara'r heddlu o 2022, roedd ychydig dros hanner - 51% - o'r 4,442 o bobl a gafodd eu hanafu mewn gwrthdrawiadau yng Nghymru wedi eu hanafu ar ffyrdd 30mya, ac yn 23% o'r achosion hynny fe gafodd rhywun ei ladd neu ei anafu'n ddifrifol.

Mae ymgyrchwyr yn dadlau fod gobeithion unigolyn o oroesi cael ei daro gan gar sy'n teithio ar gyflymder o 20mya saith gwaith yn uwch na 30mya, tra bo pellter stopio bron â chael ei haneru.

Mae gweinidogion yn y Senedd wedi bod yn hybu teithio cynaliadwy - fel seiclo a cherdded - ers i Gymru ddatgan argyfwng hinsawdd yn 2019, gyda'r nod o gyrraedd sero net carbon erbyn 2050.

Maen nhw'n credu y gallai cyflwyno terfyn cyflymder arafach annog newid mewn ymddygiad.

Mae degau o filoedd o bobl wedi arwyddo deiseb yn galw ar y Senedd i beidio newid y gyfraith.

Mae rhai yn dadlau y gallai'r newid fod yn niweidiol i'r economi, niweidio bywoliaeth pobl a llesteirio amseroedd ymateb y gwasanaethau brys.

Mae rhai gwrthwynebwyr yn dangos eu hanfodlonrwydd ynglÅ·n a'r rheol newydd drwy glymu rhuban coch ar flaen eu cerbydau.

Mae achosion o ddifrodi neu dynnu arwyddion wedi eu cofnodi mewn sawl sir hefyd, gan gynnwys Conwy, Fflint, Gwynedd, Casnewydd, Torfaen, Wrecsam ac Ynys Môn.