91Èȱ¬

Mae cynlluniau i lansio rocedi ar y môr ac adeiladu lloerennau a fydd yn gweithredu fel ffatrïoedd bach yn rhan o strategaeth newydd i hybu diwydiant gofod Cymru.

Y gobaith yw y bydd y sector yn dod â £2bn y flwyddyn i economi Cymru erbyn 2030.

Dywedodd y gofodwr Prydeinig, Tim Peake, ei fod yn "falch iawn" gyda'r cynigion.

Ond dywedodd un cwmni sydd wedi ei gynnwys yn strategaeth Llywodraeth Cymru fod gwledydd eraill o faint tebyg yn "gwneud llawer iawn mwy, yn llawer cyflymach".

Mae'r gofod wedi bod ymhlith y sectorau sydd wedi tyfu gyflymaf yn y DU yn ystod y blynyddoedd diwethaf, gan gyflogi 42,000 o bobl.

Dim ond 1% ohonynt sydd wedi'u lleoli yng Nghymru ond mae gweinidogion yn honni bod y wlad mewn sefyllfa dda i ddod yn "hafan ar gyfer gwaith arloesol y diwydiant gofod".

Maent am roi ffocws arbennig ar fentrau gofod sy'n gyfeillgar i'r amgylchedd.

Mae cwmni Space Forge o Gaerdydd yn un enghraifft wrth i'r cwmni fwriadu lansio lloeren arloesol y gellir ei hailddefnyddio i orbit yn hwyrach eleni - un y gellir ei hanfon i fyny, ei dwyn i lawr ac yna ei hanfon yn ôl i fyny dro ar ôl tro.

Os bydd yn llwyddiannus, dyma fydd y loeren gyntaf i gael ei gwneud yn gyfan gwbl yng Nghymru ac mae'r cwmni'n gobeithio defnyddio'r rhai sy'n dilyn ar gyfer gweithgynhyrchu yn y gofod.

Mae hynny'n golygu manteisio ar amodau yn y gofod fel tymereddau isel iawn a diffyg disgyrchiant i wneud deunyddiau newydd y mae'r cwmni'n dweud a allai ein helpu i symud tuag at ddyfodol carbon isel ar y Ddaear.

Dywedodd y prif weithredwr, Joshua Western, fod y cwmni'n gobeithio ehangu o 30 i 100 o staff erbyn 2024, gan ddisgrifio strategaeth ofod newydd Cymru fel "carreg filltir bwysig a fydd yn helpu i fywiogi'r diwydiant".

Roedd y seilwaith sydd eisoes yn ei le ar hyd arfordir Cymru - fel y maes tanio milwrol yn Aberporth yng Ngheredigion - yn ddelfrydol ar gyfer dychwelyd y lloerennau o orbit, meddai.

Ochr yn ochr ag Aberporth, bydd maes tanio Maesyfed ym Mhowys, Pentywyn yn Sir Gaerfyrddin a maes awyr Llanbedr yng Ngwynedd - cartref Spaceport Eryri - i gyd yn rhan o brofi a gwerthuso technolegau gwyrddach newydd ar gyfer lansio gwrthrychau i'r gofod, yn ôl strategaeth y llywodraeth.

Mae ymdrechion i gydlynu a hyrwyddo ymchwil yn y maes ymhlith prifysgolion Cymru hefyd ar y gweill - gan gynnwys defnyddio data lloeren i fonitro'r amgylchedd a helpu gyda materion megis ymsuddiant tomenni glo.

"Rhaid i ni gofio bod hyn i gyd yn ymwneud â thrwsio heriau ar y Ddaear," esboniodd Alan Davies, rheolwr datblygu Gofod Cymru - sefydliad a gafodd ei greu i helpu i gyflawni'r strategaeth newydd.

"O heriau cyfathrebu i rai amgylcheddol, gall y problemau hyn i gyd gael eu gwella trwy ddefnyddio data ac adnoddau gofod," meddai.

Dywedodd Gweinidog yr Economi, Vaughan Gething AS, fod y strategaeth hefyd yn anelu at ddod â "swyddi medrus â chyflog da yn agosach at gartref, gan ledaenu ffyniant ar draws Cymru.

"Mae'r sector cyffrous hwn hefyd yn cynnig agwedd newydd ar fynd i'r afael â newid hinsawdd ac mae'n cyd-fynd yn berffaith â'n ffocws ar ynni glân a'r agenda gwyrdd ehangach," meddai.

Mae cenhedloedd llai fel Cymru yn gwneud eu marc o ran y sector gofod, esboniodd Dr Bleddyn Bowen, o Brifysgol CaerlÅ·r.

"Yn wahanol i 40 mlynedd yn ôl, nid yw'r gofod ar gyfer y gwledydd mawr yn unig," meddai'r arbenigwr mewn polisi gofod.

"Naill ai wrth wneud cydrannau ar gyfer lloerennau neu gwerthu gwasanaethau yn seiliedig ar y data a gasglwyd ganddynt, mae llawer o economïau bach yn gwneud mwy a mwy yn y gofod heddiw," meddai.

Ond er bod strategaeth y llywodraeth yn ymddangos fel dogfen "uchelgeisiol iawn" nid oes ganddi unrhyw gyhoeddiadau ariannu sylweddol, awgrymodd.

Yn y cyfamser, mae Black Arrow Space Technologies - cwmni arall sydd wedi'i gynnwys yn y strategaeth - yn honni bod Llywodraeth Cymru wedi bod yn araf yn ei chefnogaeth i'r sector.

Mae'r cwmni'n gobeithio sefydlu canolfan ym Mhort Talbot yn ddiweddarach eleni, gyda'r nod o lansio priflwythi o hyd at 500Kg i orbit oddi ar fwrdd llong wedi'i ddylunio yn arbennig.

Bydd hwn yn ddull hollol wahanol i unrhyw system arall o lansio roced neu loeren ledled y DU - sydd i gyd yn lansio ar y tir.

Dywedodd Paul Williams, prif weithredwr y cwmni: "Rwyf bob amser wedi dweud bod gan Gymru ran fawr i'w chwarae yn sector gofod y Ddeyrnas Unedig.

Ond mae'n eitha rhwystredig pan edrychwn ar wledydd eraill sy'n ymddangos fel pe baent yn gwneud llawer iawn mwy, yn llawer cyflymach," meddai.

Ond, mae cynigion y llywodraeth wedi ennill cefnogaeth un enw mawr, y gofodwr Tim Peake.

"Mae gan gofod y gallu i ysbrydoli ac addysgu cenedlaethau'r dyfodol, yn ogystal â bod wrth galon datrys rhai o heriau caletaf heddiw," meddai.

"Mae technoleg ac arloesi yn allweddol i dyfu ein heconomi gyda gweithlu medrus ac rwy'n falch iawn o weld bod Cymru'n croesawu'r cyfleoedd cyffrous sydd gan y sector gofod i'w cynnig."

Mae sector gofod y DU wedi gosod targed yn y gorffennol o gyflawni cyfran o 10% o'r farchnad ofod fyd-eang flynyddol a ragwelir o fod yn cyrraedd £400bn erbyn 2030.

Uchelgais Llywodraeth Cymru yw i Gymru sicrhau cyfran o 5% o gyfran y DU.

Byddai hynny'n cyfateb i £2bn y flwyddyn i economi Cymru.