91Èȱ¬

Mae hi'n fwy anodd atal troseddu yng Nghymru oherwydd nad ydi'r system gyfiawnder wedi ei datganoli, yn ôl Cwnsler Cyffredinol Cymru.

Dywedodd yr aelod cynulliad Jeremy Miles y dylid symud y cyfrifoldeb am garchardai, plismona a'r gwasanaeth prawf o San Steffan i'r Cynulliad Cenedlaethol.

Wrth siarad ar raglen y Post Cyntaf dywedodd mai un o'r problemau mwyaf ydi'r ffaith bod rhai gwasanaethau sy'n rhoi cefnogaeth i garcharorion ar ôl eu rhyddhau wedi eu datganoli ond bod y system gyfiawnder yn dal i gael ei gweinyddu o Lundain.

Ychwanegodd Mr Miles: "Os edrychwch chi ar atal trosedd mae ganddo chi elfennau sy'n cael eu cydlynu fel cosb a throsedd a charchardai ar un llaw ond wedyn mae lot o'r gwasanaethau yna hefyd yn ymwneud ag iechyd, iechyd meddwl, gwasanaethau tai a gofal.

"Felly mae'n anodd cael darlun cyflawn a darparu gwasanaethau sy'n cael eu cydlynu ac sy'n cydweithio os nad ydi'r cyfan wedi eu datganoli. Mae hynny'n golygu ei bod hi'n fwy anodd yng Nghymru i atal troseddau a chael system sy'n addas i'n anghenion ni yma."

Ond mae'r Weinyddiaeth Gyfiawnder yn gwrthod ei ddadl gan ddweud bod yna amcangyfrif y byddai datganoli cyfiawnder yn costio dros gan miliwn o bunnau yn flynyddol ac yn dyblygu gwasanaethau.

"Rydym yn gweithio'n agos â Llywodraeth Cymru a'r asiantaethau sydd wedi eu datganoli ac mae gennym yr hyblygrwydd i addasu gwasanaethau ar gyfer Cymru yn benodol pan fo angen gwneud hynny. Mae hynny'n golygu mai un system gyfiawnder ydi'r ffordd fwyaf effeithiol ac effeithlon o weinyddu cyfiawnder yn Lloegr a Chymru, " meddai llefarydd.

Ers mis Rhagfyr y llynedd fodd bynnag - ar gais Llywodraeth Cymru - mae 'na Gomisiwn annibynnol wedi bod yn adolygu'r drefn gyfiawnder yng Nghymru gyda'r bwriad o lunio argymhellion ar gyfer y dyfodol.

Mae Canolfan Lywodraethiant Cymru - sy'n rhan o Brifysgol Caerdydd - wedi comisiynu sawl darn o waith ymchwil ar y drefn garcharu yn benodol.

Yn ôl y gwaith hwnnw roedd pedwar allan o bob 10 carcharor o Gymru yn cael eu cadw mewn carchar dros y ffin y llynedd.

"Mae gennych chi batrwm o garcharorion o Gymru ar chwâl reit i fyny i ogledd ddwyrain Lloegr. Mi all rhai pobl ddeud - eitha' reit i bobl sydd wedi troseddu - ond be da ni yn ei wybod ydi bod 'na gysylltiad agos iawn iawn rhwng lefelau aildroseddu â gallu pobl i gadw cysylltiad gyda ffrindiau a theulu. Ac os ydi'r cysylltiad hwnnw yn diflannu mae nhw yn lot fwy tebygol o aildroseddu," medd Cyfarwyddwr y ganolfan Yr Athro Richard Wyn Jones."

Un grŵp sy'n ceisio cadw'r cysylltiad rhwng y teulu a'r troseddwr yn y gogledd ydi Jigso. Mae nhw'n trefnu gwasanaeth bws rheolaidd o rai o drefi'r gogledd i garchar Altcourse ger Lerpwl. Yn ôl Brian Lewis byddai'n amhosib i rai teuluoedd - yn arbennig mewn ardaloedd gwledig - i ymweld â'u hanwyliaid oni bai am y gwasanaeth yma.

"Mae'n rhaid cadw teulu hefo'i gilydd i helpu'r person sydd yn y carchar. Wedyn pan mae'r carcharor yn dod allan mae gynnon nhw gysylltiad hefo'r teulu o hyd," meddai Brian Lewis.

Dywed y Weinyddiaeth Gyfiawnder mai polisi'r gwasanaeth carchardai ydi ceisio cadw carcharorion o Gymru mewn carchardai yng Nghymru pan fo hynny'n bosib.

Ar ran y Ceidwadwyr yn y cynulliad dywedodd Suzy Davies nad oedden nhw am wneud sylw ar yr egwyddor o ddatganoli cyfiawnder gan fod y Comisiwn yn dal i ystyried tystiolaeth.

Mi fydd y Comisiwn yn cyflwyno ei gasgliadau ac argymhellion y flwyddyn nesa.

Wrth gyfeirio at amserlen unrhyw ddatganoli mae Jeremy Miles yn dweud na fyddai'r broses yn digwydd dros nos.

"Dyw e ddim yn rhywbeth sy'n gorfod digwydd ar unwaith ond rhywbeth y gallai esblygu dros gyfnod sy'n addas. Mae'n rhywbeth y bydd y Comisiwn yn ei argymell dwi'n credu," ychwanegodd Mr Miles.