Main content
Sorry, this episode is not currently available

A letter for Gaelic learners with Roddy MacLean.

Clip

Litir 399: Mar a bha Fionn ann an Taigh a鈥 Bhl脿ir Bhuidhe 鈥 Gun Chomas 脠irigh no Laighe

Tha seann sgeulachd agam dhuibh an t-seachdain seo. 鈥橲 e an t-ainm a th鈥 oirre Mar a bha Fionn ann an Taigh a鈥 Bhl脿ir Bhuidhe 鈥 Gun Chomas 脠irigh no Laighe. Tha an sgeulachd seo am measg feadhainn a chaidh a chruinneachadh ann an ochd ceud deug, ochdad 鈥檚 a naoi (1889) agus ochd ceud deug is naochad (1990) bho fhear ann an 脌ird nam Murchan. B鈥 esan Alasdair Camshron. Bha e an uair sin ag obair air an rathad eadar D霉ror agus Baile a鈥 Chaolais. Dh鈥檌onnsaich e a chuid sgeulachdan bho sheann daoine anns an sg矛re.

Tha mi air an sgeulachd a dh猫anamh beagan na bu sh矛mplidh鈥 is na bu ghiorra. Ach feuchaidh mi ri beagan dhen Gh脿idhlig bhr猫agha aig Alasdair Camshron a chumail innte. Co-dhi霉, seo an sgeulachd 鈥 Mar a bha Fionn ann an Taigh a鈥 Bhl脿ir Bhuidhe 鈥 Gun Chomas 脠iridh no Laighe.

Latha a bha Fionn agus a dhaoin鈥 anns a鈥 bheinn-sheilg, rinn iad m貌ran siubhail mun d鈥 amais iad air na f猫idh. Ach mun t脿inig deireadh an latha, mharbh iad d貌rlach math dhiubh. Shuidh iad an sin s矛os a鈥 cur seachad an sg矛ths.

Thug Fionn s霉il s矛os an gleann a bha fodhpa, agus chunnaic e coltas laoich neartmhoir a鈥 d猫anamh d矛reach orra. Thuirt e, 鈥淭ha coltas coigrich a鈥 tighinn oirnn.鈥 Fhreagair Conan, 鈥淢a tha e a鈥 tighinn gun ghnothach, chan fhalbh e gun ghnothach.鈥 Ach mun d鈥 fhuair iad m貌ran tuillidh c貌mhraidh a dh猫anamh, bha an laoch 貌g na sheasamh mun coinneimh. Chuir e f脿ilt鈥 an latha air Fionn, agus chuir Fionn f脿ilt鈥 air gu h-aoigheil.

Thuirt am fear 貌g gur e gille a bh鈥 ann a bha ag iarraidh maighstir. 鈥淢ata,鈥 arsa Fionn, 鈥渢ha gille a dh矛th ormsa.鈥 Dh鈥檃ontaich e an gille fhastadh. 鈥淐ha b鈥 e sin mo chomhairle dhut,鈥 thuirt Conan ri Fionn. 鈥淪haoil mi gun d鈥 fhuair thu do le貌r de na gillean fuadain sin cheana.鈥 Chuir sin dragh air a鈥 ghille.

鈥淐oma leat,鈥 arsa Fionn ris, 鈥渙ir n矛 do choltas an gnothach dhut. D猫 do dhuais gu ceann latha is bliadhna?鈥

鈥淕un t猫id thu fh猫in agus a h-uile duine a th鈥 agad air chuireadh gu cuirm, is gum faigh sibh cuid oidhche c貌mhla rium nuair a bhios m鈥 霉ine a-mach,鈥 ars鈥 an gille.鈥 Thuirt Fionn ris a鈥 ghille gum faigheadh e a dhuais.

Nuair a bha an 霉ine aige seachad, bha Fionn agus a dhaoine a鈥 bruidhinn air c貌 rachadh 脿s d猫idh a鈥 ghille oir bha coltas luath air. Thuirt Fionn, 鈥淟eigidh sinn Caoilte 脿s a dh猫idh agus cha chreid mi nach c霉m e sealladh air. Th猫id Cuchuilinn an d猫idh Chaoilte, agus leanaidh sinn iadsan.鈥

Dh鈥檉halbh an gille m貌r, agus e ceannruisgte is casruisgte, o bhealach gu mullach agus o mhullach gu gleann, agus o ghleann gu srath. Dh鈥檉halbh Caoilte 脿s a dh猫idh. Nuair a bhiodh an gille m貌r a鈥 dol 脿s an fhradharc air a鈥 chiad bhealach, bhiodh Caoilte a鈥 tighinn anns an fhradharc air an ath bhearradh. Bha Cuchuilinn mar sin do Chaoilte agus na daoine uile mar sin do Chuchuilinn. Ch霉m iad anns an 貌rdugh sin gus an do r脿inig iad am Bl脿r Buidhe.

Nuair a bha iad uile ann, chaidh an gille m貌r a-null gu taigh m貌r br猫agha. Chaidh iad uile a-steach agus fhuair iad 脿iteachan suidhe ri taobhan a鈥 bhalla 鈥 ach Conan. Cha robh r霉m aigesan agus shuidh e air leac an teine. Ach cha robh sgeul air a鈥 chuirm. Dh鈥檌arr Fionn air fear aca dhol a-mach, feuch am faiceadh e duine sam bith a鈥 tighinn dhan ionnsaigh le biadh. Is ch矛 sinn d猫 thachair an ath-sheachdain.

Faclan na Litreach

Faclan na Litreach: 脌ird nam Murchan: Ardnamurchan; Alasdair Camshron: Alexander Cameron; fodhpa: below them; cuireadh: invitation; cuirm: feast; ceannruisgte: bare-headed; casruisgte: bare-footed.

Abairtean na Litreach

Abairtean na Litreach: Taigh a鈥 Bhl脿ir Bhuidhe: The House of Blar-Buie (the yellow field); Gun Chomas 脠irigh no Laighe: without the ability to rise up or lie down; am measg feadhainn a chaidh a chruinneachadh: among some which were collected; eadar D霉ror agus Baile a鈥 Chaolais: between Duror and Ballachulish; anns a鈥 bheinn-sheilg: on the hunting mountain; mun d鈥 amais iad air na f猫idh: before they went for the deer; mharbh iad d貌rlach math dhiubh: they killed a good number of them; shuidh iad s矛os a chur seachad an sg矛ths: they sat down to rest themselves; chunnaic e coltas laoich neartmhoir a鈥 d猫anamh d矛reach orra: he saw [a person with] the appearance of a strong hero making directly for them; ma tha e a鈥 tighinn gun ghnothach, chan fhalbh e gun ghnothach: if he is coming without business, he will not leave without business; na sheasamh mun coinneimh: standing in front of them; chuir Fionn f脿ilt鈥 air gu h-aoigheil: Fionn saluted him courteously; tha gille a dh矛th ormsa: I need a servant; gun d鈥 fhuair thu do le貌r de na gillean fuadain sin cheana: that you鈥檝e had enough of those wandering lads already; coma leat: never mind; d猫 do dhuais?: what is your reward [payment]?; cuid oidhche: night鈥檚 lodging; c貌 rachadh 脿s d猫idh a鈥 ghille: who would go after the lad; cha chreid mi nach c霉m e sealladh air: I reckon he鈥檒l keep him in sight; shuidh e air leac an teine: he sat on the hearthstone; dh鈥檌arr Fionn air fear aca dhol a-mach: Fionn asked one of them to go out; feuch am faiceadh e duine sam bith a鈥 tighinn dhan ionnsaigh: to see if he could see anybody coming towards them.

Puing-ch脿nain na Litreach

Puing-ch脿nain na Litreach: Th猫id Cuchuilinn an d猫idh Chaoilte: Cuchullin will go after Caoilte (鈥渟lender one鈥). In traditional usage, personal names are affected by compound prepositions (such as an d猫idh) in the same way as normal nouns ie they go into the genitive case. This is only obvious with masculine names as feminine names do not traditionally lenite in the genitive singular (although lenition of this nature is becoming more common today). Thus we would get: tha seo airson Mhurchaidh (this is for Murdo), bha iad air beulaibh Dh貌mhnaill (they were in front of Donald), chaidh iad a dh鈥檌onnsaigh Th貌mais (they went towards Thomas 鈥 the nominative form is T貌mas).

Gn脿ths-cainnt na Litreach

Gn脿ths-cainnt na Litreach: Nuair a bhiodh an gille m貌r a鈥 dol 脿s an fhradharc air a鈥 chiad bhealach: when the big lad went [would go] out of sight on the first pass.

Litir do Luchd-ionnsachaidh air LearnGaelic

Tha Litir do Luchd-ionnsachaidh air LearnGaelic (le PDFs)

All letters

Tha na litrichean uile an seo / The letters are available here

Podcast: Litir do Luchd-ionnsachaidh

Letter To Gaelic Learners

Podcast