Main content
Sorry, this episode is not currently available

Na bha tachairt sa Chiad Chogadh ceud bliadhna an ama seo. Le Gilleasbuig MacDhòmhnaill. Events of the last three weeks in World War One one hundred years ago.

Air 5mh den Fhaoilleach 1918, thug am Prìomhaire Dàibhidh Lloyd-George òraid air amasan-cogaidh Bhreatainn do Chòmhdhail nan Aonaidhean Ciùird ann an Lunnainn. Cluinnidh sinn bho Ghilleasbuig MacDhòmhnaill dè a bh' unnt' nuair a thug Lloyd-George seachad an òraid aig àm nuair a bha cuid ann am Breatainn a' fàs iomagaineach mun chogadh. Bha an riaghaltas ùr Boilsibheach san Ruis a' dèanamh sìth ris a' Ghearmailt is bha cuid dhen bheachd gum bu chòir do Bhreatainn an aon rud a dhèanamh.

Air 8mh den Fhaoilleach, thug an Ceann-Suidhe nan Stàitean Aonaichte, Woodrow Wilson, òraid seachad do Chòmhdhail nan Stàitean anns an do chuir e an cèill ceithir puingean deug mar bhunait airson crìoch a thoirt air a' chogadh agus gus dèanamh cinnteach gum biodh sìth air feadh an t-saoghail san àm ri teachd.

Mar a chluinneas sinn bha deasbadan sradagach mun chogadh a' fàs nas cumanta ann an Taigh nan Cumantan. Air 14mh den Fhaoilleach thug ceithir bàtaichean-cogaidh Gearmailteach ionnsaigh air Yarmouth, a' marbhadh ceathrar is a' leòn ochdnar eile. Thug an riaghaltas cunntas lom dhan Phàrlamaid air an tachartas seo, mar nach b' e rud cudromach a bh' ann, ach cha robh cuid de na buill-pàrlamaid toilichte le sin.

Thàinig Ministear na Seirbheis Nàiseanta, Sir Auckland Geddes, cuideachd fo ìmpidh ann an Taigh nan Cumantan air an aon là. Dh'iarr e cead Bile a chur tron phàrlamaid mu dhòighean air barrachd dhaoine fhaighinn dha na feachdan. Am measg rudan eile, bhiodh seo a' ciallachadh nach biodh e cho furasta do dhaoine seachnadh a bhith air an togail air sgàth na h-obrach aca.

Agus air 15mh den mhìos chuala Taigh nan Cumantan mu cho-dhùnaidhean an sgrùdaidh a rinneadh air Blàr Cambrai, a ghabh àite san t-Samhain 1917.

Air 20mh den mhìos chaidh ionnsaigh a thoirt air dà bhàta-cogaidh Breatannach aig Eilean Imbros, far cladach na Tuirc. B' iad na bàtaichean an HMS Raglan agus an M28. Cha robh iad ach beag agus bha na bàtaichean-cogaidh a bu chòir a bhith gan dìon, an Agamemnon is an Lord Nelson, air falbh aig an àm. Chaidh an dà bhàta Breatannach a chur fodha agus chaidh na bha bh' air bòrd - còrr is ceud gu leth duine - a bhàthadh.

Air an aon latha chaidh bàta Breatannach eile, an HMS Louvain, a chur fodha leis a' bhàt-aigeil, an UC-22, anns a' Mhuir Ghreugach. A-rèir a' chunntais a dh'fhàg am bàt-aigeil, bha oidhche shoilleir, chiùin ann nuair a chunnaic iad bàta-smùide air fàire. Bha i seòladh ann an loidhne dhìreach is chuir iad deich mèinnean dhan mhuir air thoiseach oirre. An uair sin loisg iad oirre le torpìodo bho shia ceud meatair, ga bualadh san deireadh, agus thòisich i dol fodha.

Chaidh cùirt-cogaidh a chumail ann am Portsmouth trì mìosan às dèidh seo mu chur-fodha an Louvain.

Agus air 23mh den mhìos, chaidh am bàta-carago Breatannach, an SS Birkhall, a bhualadh le torpìodo o bhàt-aigeil mu cheithir mìle an ear-dheas air Ceap Doro sa Ghrèig is i air a slighe eadar Salonika is Alexandria. B' ann à Tiriodh a bha an caiptean agus cluinnidh sinn mar a thachair.

30 minutes

Last on

Sun 4 Feb 2018 13:00

Broadcasts

  • Mon 29 Jan 2018 12:00
  • Mon 29 Jan 2018 22:00
  • Sun 4 Feb 2018 13:00