91Èȱ¬

Mae'r gefnogaeth sydd ar gael i gyn-filwyr yng Nghymru yn "ysbeidiol", yn ôl elusen o Lanelli.

Mae Links Combined Forces yn dweud bod y galw am gefnogaeth ar gyfer pobl sy'n gadael y lluoedd arfog yn cynyddu, ond ei bod hi'n anodd i bobl wybod lle i droi.

Dangosa'r ffigyrau diweddaraf bod 77% o gyn-filwyr yng Nghymru wedi profi o leiaf un trawma milwrol.

Dywedodd Llywodraeth Cymru a Llywodraeth y Deyrnas Unedig eu bod wedi buddsoddi mewn gwasanaethau i gefnogi cyn-filwyr.

Mae'r elusen iechyd meddwl i gyn-filwyr, Links Combined Forces, yn cefnogi tua 150 o gyn-filwyr.

Maen nhw'n cynnal sesiynau galw heibio bob bore dydd Mawrth, yn ogystal â chynnal boreau coffi rheolaidd ar benwythnosau a sesiynau cwnsela dros y ffôn.

Mae Andrew McDonald-Rice yn gynorthwyydd prosiect gyda Link Combined Forces, ac mae o'n dweud ei bod hi'n anodd i gyn-filwyr ddod o hyd i'r gefnogaeth sydd ei angen arnyn nhw.

"Ar draws Cymru mae'r gefnogaeth yn ysbeidiol. Ni'n llawer o elusennau bach sy'n gwneud ein pethau ein hunain. Rydyn ni nawr yn ceisio dod at ein gilydd o dan un ymbarél," meddai.

"Mae'r angen am gefnogaeth yno ac mae'n tyfu. Mae mwy o gyn-filwyr yn dod allan nawr ac nid yw PTSD yn digwydd ar unwaith. Mae'n cymryd amser a nawr mae'n digwydd."

Mae Mr McDonald-Rice yn dioddef o broblemau iechyd meddwl ar ôl gwasanaethu yn y lluoedd arfog rhwng 1986 a 1991.

Cafodd ei gyfeirio at Links i ddelio â hynny, ac mae bellach yn aelod o staff gyda'r elusen ac yn dysgu dosbarthiadau paentio gyda chyn-filwyr eraill.

"(Roedd gadael y lluoedd arfog) Mae fel taro wal frics. Chefais i ddim help gyda thai na budd-daliadau. Nid oedd unrhyw gymorth gydag iechyd meddwl a ddechreuodd e ddirywio o fewn chwe mis o ddod allan. Roedd 'na gefnogaeth sylfaenol iawn."

Yn ôl GIG Cyn-filwyr Cymru, cafodd 574 o gyn-filwyr eu cyfeirio at y gwasanaeth iechyd am gymorth iechyd rhwng 2021-2022.

O'r data sydd ar gael, mae dros 77% o gyn-filwyr wedi profi o leiaf un trawma milwrol. 

Mae digartrefedd ymhlith cyn-filwyr hefyd yn achos pryder i'r elusen Helping 91Èȱ¬less Veterans UK.

Maen nhw'n honni bod 80% o'r achosion maen nhw'n delio â nhw ar draws Cymru a Lloegr yn ymwneud â chyn-filwyr sydd wedi cael eu troi allan o lety rhent preifat.

Mae'r elusen yn gobeithio troi hen glwb nos Raffles yn Llanelli yn fflatiau ar gyfer cyn-filwyr digartref yn yr ardal.

Mae Jordan Davies yn gyn-filwr o Wauncaegurwen ac mae o'n gweithio ar y prosiect fel trydanwr.

Fe wnaeth ddioddef o PTSD yn dilyn dau gyfnod yn gwasanaethu yn Irac.

"Mae yna lawer o gyn-filwyr yn ei chael hi'n anodd, ac maen nhw mor proud... dydyn nhw ddim yn hoffi gofyn am help," meddai.

"Maen nhw'n cuddio yn y cefndir. Felly rydyn ni eisiau iddyn nhw wybod ein bod ni yma iddyn nhw."

Mewn datganiad dywedodd llefarydd ar ran Llywodraeth Cymru: "Ledled Cymru, rydyn ni'n ariannu GIG Cymru i Gyn-filwyr i ddarparu cymorth iechyd meddwl arbenigol ac mae gennym ni Rwydwaith Trawma Cyn-filwyr i ddarparu cymorth ar gyfer cyflyrau eraill sy'n gysylltiedig â gwasanaethau.

"Yn gynharach eleni fe wnaethom ni lansio cynllun i bractisau meddygon teulu ddod yn gyfeillgar i gyn-filwyr."

Mae llefarydd ar ran Llywodraeth y DU, sy'n gyfrifol am amddiffyn, wedi dweud: "Mae'r llywodraeth hon wedi ymrwymo i wneud y DU yr wlad orau yn y byd i fod yn gyn-filwr.

"Rydym wedi lansio ystod o gymorth ar gyfer cyn-filwyr a'u teuluoedd ledled y DU, gan gynnwys yng Nghymru, megis £8.55m i roi terfyn ar ddigartrefedd cyn-filwyr a £700,000 ar gyfer sefydliadau sy'n darparu cymwysterau, hyfforddiant a datblygu sgiliau i gyn-filwyr i'w helpu i drosglwyddo i mewn i'r wlad."