91Èȱ¬

Mae nifer o ddeintyddion y gwasanaeth iechyd yn hynod feirniadol o ddiwygiadau i raglen ddeintydda Llywodraeth Cymru.

Yn ôl Cymdeithas Ddeintyddol Prydain (BDA), mae Llywodraeth Cymru'n ceisio "ymddangos" fel eu bod yn rhoi mwy o fynediad at ddeintyddion heb "fuddsoddiad ystyrlon" i gefnogi hynny.

Daeth arolwg barn i'r canlyniad bod 97% allan o 250 o ddeintyddion y stryd fawr yn anhapus gyda'r system dargedau newydd.

Mae Llywodraeth Cymru yn dal i fynnu bod y system yn gweithio, gyda "llai nag 20 allan o 400 o gontractau" wedi'u dychwelyd eleni.

Mae Lowri Leeke, sy'n rhedeg deintyddfa ym Merthyr Tudful, yn dweud bod "cleifion a deintyddion wedi colli allan" ers i Lywodraeth Cymru newid y cytundeb.

"Dwi'n 'nabod sawl deintydd sydd yn barod wedi rhoi eu gwaith GIG yn ôl, a sawl deintydd arall sy'n ystyried gwneud," meddai.

"Dwi fy hun o fewn y blynyddoedd nesaf, os na fydd pethau'n newid, yn mynd i droi fy nghefn ar y GIG.

"Rwy'n berchennog practis ac rwy'n colli arian yn ddyddiol oherwydd fy nghleifion GIG. Rwy'n treulio mwy o fy amser yn ticio blychau nag yn trin pobl.

"Yr amser a'r straen y mae'n ei achosi i mi - wnes i ddim hyfforddi a chymhwyso i fod yn ddeintydd i beidio helpu fy nghleifion."

Mae'r system newydd yn golygu bod angen i bob deintydd gyrraedd targedau o ran nifer cleifion newydd a rhai hanesyddol - y cleifion hynny sydd heb weld deintydd ers pedair blynedd neu fwy.

Oherwydd hynny mae Dr Leeke yn dweud bod eu cleifion arferol yn methu allan.

"Ni'n gweld cleifion sefydlog unwaith y flwyddyn nawr yn lle unwaith bob chwe mis, ac mae cymaint mwy o broblemau wedyn gyda'r dannedd a'r gums," meddai.

"Yn fy mhractis i, yn anffodus, ni wedi gweld cynnydd mawr mewn achosion posib o ganser y geg."

Daeth arolwg barn gan y BDA i'r canlyniad bod y mwyafrif o ddeintyddion wnaeth gymryd rhan yn anhapus gyda'r system dargedau newydd.

Mae'r canlyniadau, sy'n cynnwys atebion 250 o ddeintyddion y stryd fawr, yn dweud bod oddeutu 70% yn disgwyl cosbau ariannol eleni am fethu â chyrraedd y targedau newydd.

O ganlyniad, dim ond 39% sy'n bwriadu aros yn y rhaglen ddiwygio yn 2023-24.

Mae dros 30% yn bwriadu gostwng gwerth eu contract ar gyfer 2023-24 ac yn ôl y rhagamcanion presennol mae tua 13% yn bwriadu rhoi eu cytundebau GIG yn ôl ar ddiwedd y flwyddyn ariannol hon.

Yn ôl y BDA, mae'r gwasanaeth iechyd yng Nghymru'n "ymddangos" fel eu bod yn rhoi mwy o fynediad at ddeintyddion heb "fuddsoddiad ystyrlon" i gefnogi hynny.

Dywedodd Russell Gidney, cadeirydd Pwyllgor Cymreig Cymdeithas Ddeintyddol Prydain: "Mae gan fy nghydweithwyr bryderon sylfaenol am oroesiad deintyddiaeth y GIG yng Nghymru.

"Nid yw'r system newydd yn gweithio, ac mae'n hawdd gweld pam o ystyried y cymysgedd gwenwynig o danfuddsoddi, targedau heb eu profi, a'r risg o gosbau ariannol llethol.

"Nid barn y lleiafrif yw hon, ond barn y mwyafrif llethol o ddeintyddion ledled Cymru.

"Mae methiannau o ran gwrando ar ein rhybuddion mewn perygl o adael mwy o gymunedau heb fynediad at ofal."

Dywedodd llefarydd ar ran Llywodraeth Cymru ei bod bob amser "yn siomedig pan fydd deintydd yn penderfynu lleihau neu ddod â'u hymrwymiad i'r GIG i ben".

"Fodd bynnag, mae llai nag 20 allan o dros 400 o gontractau wedi'u dychwelyd eleni ac mae'r rhan fwyaf wedi eu hailbenodi neu yn y broses o wneud hynny.

"Rydym yn parhau i weithio gyda'r BDA i archwilio sut y gall diwygio'r cytundeb deintyddol cenedlaethol annog y gymdeithas ddeintyddol i gydweithio ac ymateb yn y ffordd orau i anghenion deintyddol ac iechyd y geg yn eu cymunedau.

"Bydd y cyllid blynyddol o £2m i wella mynediad at ddeintyddiaeth y GIG ledled Cymru yn galluogi byrddau iechyd i ariannu gwasanaethau deintyddol yn seiliedig ar anghenion a phroblemau lleol."