91Èȱ¬

Wedi blynyddoedd o doriadau, mae'r gyllideb ar gyfer rhedeg gwasanaethau cyhoeddus yng Nghymru yn tyfu.

Ond mae Mark Drakeford a'i weinidogion yn dal i wynebu penderfyniadau anodd.

Mae'r llywodraeth wedi cyhoeddi ei blaenoriaethau ar gyfer y gyllideb, ac fel y mae pethau, mae disgwyl i'r arian penodol ar gyfer ymladd y pandemig ddod i ben y flwyddyn nesaf.

Mae'n rhaid i'r llywodraeth hefyd dalu am y polisïau y mae wedi'u cytuno â Phlaid Cymru.

I ble mae'r gyllideb yn mynd felly?

Yn syml, mae mwy ohono. Mwy na blynyddoedd blaenorol a mwy na'r disgwyl yn y gwanwyn.

Bydd cyllid ar gyfer gwariant dydd i ddydd, fel talu nyrsys ac athrawon, dros £18bn y flwyddyn nesaf.

Dyma'r cyfle cyntaf ers 2010 i wario mwy ar bob math o wasanaethau cyhoeddus, nid dim ond iechyd, meddai arbenigwyr yng Nghanolfan Llywodraethiant Cymru Prifysgol Caerdydd.

Mae'r Trysorlys yn Llundain hefyd wedi nodi maint y gyllideb yn ystod blynyddoedd olaf Mark Drakeford fel Prif Weinidog.

Ond mae ef a'r Gweinidog Cyllid Rebecca Evans yn gwybod bod "mwy" a "digon" yn bethau gwahanol iawn.

Mae'r gyllideb graidd yn tyfu, ond mae taliadau brys i ymdopi â Covid yn dod i ben. Mwy na thebyg bydd olynydd Mr Drakeford hefyd yn wynebu cost gwaddol y pandemig.

Mae Llywodraeth Cymru wedi cael cyllid brys gwerth tua £8bn i fynd i'r afael â Covid ers mis Mawrth 2020.

Roedd tua £500m heb ei wario ddechrau wythnos ddiwethaf, cyn i'r Trysorlys addo £135m yn ychwanegol diolch i Omicron. Ond does dim sicrwydd faint yn fwy, os unrhyw beth, fydd ar gael ar ôl hynny.

Mae'r gwasanaeth iechyd yn cael tua hanner y gyllideb, ond roedd angen biliynau'n fwy ar gyfer offer diogelwch ac i frechu pobl.

Nawr, rhaid iddo ddelio gyda'r amrywiolyn newydd ar adeg pan mae ysbytai'n gobeithio taclo'r amseroedd aros anferth a grëwyd gan y tonnau blaenorol o'r haint.

Does dim sicrwydd y bydd yr arian sydd ar gael i helpu disgyblion ysgol i ddal i fyny yn ddigonol, ac fe fydd y sector preifat yn gofyn Llywodraeth Cymru am help hefyd.

Hyd yn oed cyn i unrhyw gyfyngiadau newydd gael eu cyflwyno y gaeaf hwn, roedd y diwydiant lletygarwch a hamdden wedi gofyn i drethi busnes gael eu hepgor eto'r flwyddyn nesaf.

Fe wnaeth Mark Drakeford greu gweinidogaeth newydd eleni pan roddodd bortffolio enfawr i'r adran Newid Hinsawdd. Mae ei dyletswyddau'n cynnwys adeiladu miloedd o gartrefi a chadw'r trenau i redeg ar amser.

O ganlyniad, yr adran hon sy'n cael y gyfran fwyaf o gyllideb cyfalaf y llywodraeth - dyna'r arian sy'n talu am adeiladau, ffyrdd ac offer ysbyty, yn hytrach na chostau dyddiol fel cyflogau.

Mae'r adran hefyd yn arwain ymdrechion i wneud Cymru'n genedl sero-net erbyn 2050. Bydd targed cynharach fyth - 2035 - yn cael ei ystyried dan y cytundeb rhwng Llafur a Phlaid Cymru.

Bydd y gyllideb hon yn cael ei harchwilio'n fanwl am dystiolaeth i brofi bod y llywodraeth o ddifrif am yr amgylchedd.

"Perfformiad rhyfeddol mewn economeg voodoo" yw sut y disgrifiodd Mark Drakeford maniffesto Plaid Cymru.

Nawr mae'n rhaid iddo ganfod yr arian i dalu am bolisïau'r Blaid, fel prydau ysgol am ddim (tra bod Llafur yn hawlio'r clod ar Facebook).

Mae'r cyfan yn rhan o'r cytundeb cydweithio y mae wedi'i daro gydag Adam Price.

Mae'r cynnydd yng nghyllideb Llywodraeth Cymru, o ganlyniad i benderfyniadau gwario gan Rishi Sunak, yn helpu egluro pam y gall Mr Drakeford nawr fforddio pethau yr oedd yn wfftio rhai misoedd yn ôl.

Ond mae'n rhaid i Lywodraeth Cymru dalu sylw i flaenoriaethau ei phartner cydweithio er mwyn cwblhau unrhywbeth.

Mae chwyddiant yn codi ac mae incwm aelwydydd yn cael ei wasgu.

I ymdopi â hynny, mae Llywodraeth Cymru yn cynnig £100 i unrhyw un sy'n cael Credyd Cynhwysol y mis hwn neu'r nesaf.

Yn y gyllideb hon, gallai gweinidogion edrych ar ffyrdd eraill o roi arian yn ôl yng nghyfrifon banc pobl, yn enwedig y rhai lleiaf cefnog.

Mae ganddynt bwerau dros rhai trethi.

Cafodd 1% yn ychwanegol yn y dreth trafodiadau tir ei osod ar bobl sy'n prynu ail gartrefi yn y gyllideb llynedd.

Yn eu maniffesto fe wnaeth Llafur Cymru addo cadw hynny - tra hefyd yn addo peidio codi'r dreth incwm tra bod y pandemig yn parhau i effeithio ar yr economi.