91Èȱ¬

Mae Prif Weinidog Cymru wedi cefnogi galwadau i ehangu maint y Senedd.

Dywedodd Mark Drakeford fod "brwdfrydedd cynyddol" dros gael deddfwrfa yng Nghymru "sy'n gymwys i gyflawni ei chyfrifoldebau".

Y llynedd daeth aelodau Llafur a Phlaid Cymru ar un o bwyllgorau'r Senedd i'r casgliad y dylai'r sefydliad ehangu i hyd at 90 o wleidyddion, o'r 60 presennol.

Boicotiwyd y pwyllgor gan y Ceidwadwyr a Phlaid Brexit.

Wrth ymateb i sylwadau Mr Drakeford, dywedodd y Ceidwadwyr y dylai Senedd Cymru "ganolbwyntio yn llwyr ar adferiad Cymru o'r coronafeirws", yn hytrach nag ar wneud y Senedd yn fwy.

Y llynedd fe amlinellodd y Llywydd, Elin Jones amcangyfrif y byddai Senedd gyda 90 o aelodau'n costio £11.7m yn ychwanegol y flwyddyn, a £12.9m ymhob blwyddyn etholiad.

Byddai angen i o leiaf 40 aelod - dau draean - gefnogi unrhyw newidiadau iddyn nhw gael eu pasio.

Daeth sylwadau Mr Drakeford mewn cyfweliad gyda 91Èȱ¬ Cymru ar drothwy cyfarfod cynta'r Senedd ers iddo gael ei ailbenodi fel Prif Weinidog Cymru ar ôl i'w blaid ennill 30 sedd ar y 6 Mai.

Yr unig blaid fawr i gefnogi'n swyddogol adroddiad y Pwyllgor ar Ddiwygio Etholiadol y Senedd - - oedd Plaid Cymru.

Galwodd yr adolygiad hefyd am ddefnyddio dull fwy cyfrannol yn etholiad nesaf y Senedd yn 2026, gan y byddai newid i nifer yr aelodau hefyd yn golygu addasiadau i'r system etholiadol.

Rhybuddiodd yr adroddiad, os oedd y newidiadau i ddod i rym mewn pryd ar gyfer yr etholiad hwnnw, bod angen sefydlu "consensws ar y cynigion diwygio" yn "gynnar iawn" yn nhymor newydd y Senedd.

Dywedodd Mr Drakeford wrth 91Èȱ¬ Cymru y byddai i fyny i'r Blaid Lafur "gymryd barn", ond "rwy'n credu bod yna deimlad ar draws y pleidiau yn y Senedd bod angen ymafael â'r mater anodd hwn o wneud y Senedd yn addas ar gyfer y cyfrifoldebau y mae bellach yn eu cyflawni".

"Mae'n gorff gwahanol iawn i'r un a ffurfiwyd ym 1999," meddai, gan gyfeirio at y diffyg pwerau deddfu cynradd a chodi treth oedd gan Gynulliad Cymru ar y pryd.

"Dywedodd Ivor Richard yn ei adroddiad yn 2003 fod angen mwy o aelodau ar y Senedd i wneud y gwaith y gofynnir iddi ei wneud dros Gymru.

"Nawr rwy'n credu bod angen i ni wneud yn siŵr bod ymarferoldeb hynny yn cael ei ddeall yn iawn ac, os oes momentwm ar ei gyfer, nid mater i'r Llywodraeth yw bwrw ymlaen â hyn, mater i'r Senedd ei hun ydyw."

Dywedodd y Prif Weinidog fod "brwdfrydedd ymhlith nifer cynyddol o aelodau" dros newid.

Pan ofynnwyd iddo a oedd yn rhannu'r brwdfrydedd hwnnw, dywedodd Mr Drakeford: "Ydw, rwyf am weld Senedd sy'n gymwys i gyflawni ei chyfrifoldebau."

Dywedodd fod y siawns o gael Senedd fwy yn 2026 "wedi gwella o ganlyniad i'r etholiad, a'i fod yn fater nid yn unig o niferoedd ond mae'n fater o ddull etholiadol hefyd, sy'n fater dyrys gyda sawl barn".

"Felly mae yna faterion ymarferol sylweddol i weithio drwyddynt o hyd. Rwy'n gobeithio y bydd y Senedd yn bwrw ymlaen ag ef."

Enillodd y Ceidwadwyr 16 sedd yn yr etholiad y mis hwn - eu cyfanswm uchaf - gydag addewid yn eu maniffesto i beidio ag ehangu maint Senedd Cymru.

Wrth ymateb i sylwadau'r Prif Weinidog, dywedodd arweinydd y Torïaid yn y Senedd, Andrew RT Davies, fod Mr Drakeford "wedi gwneud camgymeriad", a thaw "dim ond Llafur a Phlaid Cymru sydd ag awydd i greu mwy o wleidyddion ym Mae Caerdydd".

"Mae'r Ceidwadwyr Cymreig wedi bod yn glir y dylai'r tymor seneddol hwn ganolbwyntio'n llwyr ar adferiad Cymru o'r coronafeirws, nid cynyddu maint y Senedd," meddai.

"Mae'n anffodus, dim ond cwpl o wythnosau ers y diwrnod pleidleisio, bod hyn yn ymddangos ar yr agenda wleidyddol pan ddylai'r egni i gyd fod wedi ei gyfeirio at arbed swyddi, mynd i'r afael â rhestrau aros a sicrhau bod ein plant yn dal i fyny ar eu haddysg a gollwyd dros y flwyddyn ddiwethaf."

Enillodd Plaid Cymru 13 o seddi yn Senedd yn yr etholiad, ac o'u hychwanegu at y 30 aelod Llafur yn y siamb fe fyddai'n bosib cyrraedd y trothwy angenrheidiol, sef 40 o bleidleisiau o blaid ehangu'r Senedd.

Dywedodd arweinydd Plaid Cymru, Adam Price: "Rydym yn gwybod ers cryn amser bod y Senedd yn rhy fach ar hyn o bryd i gyflawni ei rôl o ddwyn llywodraeth y dydd i gyfri.

"Mae Plaid Cymru'n cefnogi sicrhau'r gynrychiolaeth ddemocrataidd y mae Cymru'n ei haeddu - ac angen - a sicrhau bod ein Senedd, a democratiaeth yn ehangach, yn adlewyrchu ein cenedl fodern amrywiol ynghyd â lleisiau a dyheadau holl ddinasyddion Cymru.

"Mae hynny'n golygu mynnu mwy o bwerau ar frys ar gyfer Senedd mwy a chryfach, a rhoi mewn grym system bleidleisio decach ar ffurf STV (Pleidlais Unigol Drosglwyddadwy)."

Dywedodd Jane Dodds, arweinydd y Democratiaid Rhyddfrydol Cymreig: "Mae angen trwsio ein system wleidyddol - ni fydd newid un agwedd yn unig yn ei thrwsio, mae angen i ni edrych ar yr holl broses.

"Mae'r sylwadau heddiw gan y Prif Weinidog yn galonogol a gobeithio y bydd yn driw i'w air.

"Mae'r Democratiaid Rhyddfrydol Cymreig yn barod i weithio gyda phleidiau eraill er mwyn cynyddu nifer Aelodau'r Senedd o 20-30 yn unol ag Adolygiad McAllister 2017.

"Dylai'r opsiwn hwn gael ei wneud yn gost niwtral oherwydd y gostyngiad arfaethedig yn nifer ASau San Steffan gan Lywodraeth y DU.

"Byddai cynyddu nifer yr Aelodau Senedd, tra'n darparu mwy o graffu a lleisiau, yn mynd rhywfaint o'r ffordd tuag at drwsio a chryfhau ein system wleidyddol.

"Dylai unrhyw newid i nifer yr Aelodau hefyd fynd law yn llaw â chyflwyno system bleidleisio gyfrannol ar gyfer etholiadau'r Senedd i sicrhau bod pob pleidlais yn cyfrif a bod pob aelod yn cael ei ethol gan fwyafrif y pleidleiswyr.