91Èȱ¬

Naw mis cyn i'r DU adael yr Undeb Ewropeaidd, mae academydd blaenllaw o fyd amaeth yn dweud bod yn rhaid i ffermwyr Cymru baratoi eu busnesau ar gyfer newid.

Mae'r Athro Wynne Jones wedi dweud wrth raglen Manylu ar 91Èȱ¬ Radio Cymru bod "gwneud dim ddim yn opsiwn".

Mae'r rhaglen hefyd wedi clywed gan ffermwyr sydd eisoes wedi penderfynu addasu a rhoi'r gorau i gadw defaid.

Ond yn ôl cyfarwyddwr amaeth gyda banc HSBC mae'r bobl ifanc sy'n dod i mewn i'r diwydiant yn "rhoi hyder", er yr heriau.

Dywedodd yr Athro Jones mai'r "neges i'r ffermwyr ydy peidio cynhyrfu, gwneud y job 'da chi yn ei 'neud, cadw'r ffigyrau, a gweld sut mae newid ac addasu".

Roedd yr Athro Jones yn bennaeth Prifysgol Harper Adams yn Sir Amwythig am 13 mlynedd, a bellach mae'n gadeirydd bwrdd strategol Cyswllt Ffermio - sy'n rhoi cyngor a gwybodaeth i ffermwyr.

"Bydd rhai yn penderfynu hwyrach i ymddeol a gadael, ond mae angen cael y meddylfryd bod 'na newid a dydy gwneud dim ddim yn opsiwn," meddai.

Un ffermwr sydd eisoes wedi addasu drwy roi'r gorau i gadw defaid ydy Paul Williams o Bentrefoelas yn Sir Conwy.

"Busnes 'da ni'n rhedeg ar ddiwedd y dydd felly 'da ni'n trin y fferm fel busnes sy'n golygu ein bod ni'n edrych ar ein ffigyrau yn fisol neu weithiau'n wythnosol," meddai.

"'Da ni'n ymwybodol o'n costau a ble mae'n incwm yn dod, ond un penderfyniad 'da ni wedi ei 'neud ydy rhoi'r gorau i gadw defaid."

Canlyniad refferendwm Brexit ac ansicrwydd y farchnad ar gyfer ŵyn yn y dyfodol oedd y sbardun i fwrw 'mlaen â'r penderfyniad hwnnw.

"Mae'n debyg mai hwn oedd yr hwff olaf i gymryd y penderfyniad," meddai Mr Williams.

"'Dio ddim wedi bod yn benderfyniad hawdd. Dwi'n torri traddodiad pum cenhedlaeth yma yng Nghae Haidd."

Heriol fydd y dyfodol yn ôl Caryl Haf Jones, sy'n gweithio i Undeb Amaethwyr Cymru yng Ngheredigion ac yn ffermio yn Llanddewibrefi ger Tregaron.

"'Da ni wedi bod yn ddigon ffodus bod 'na deulu gyda ni sydd wedi rhoi fferm i ni," meddai.

"Ond i rywun sy'n dod i mewn i amaeth am y tro cyntaf mi fydd yn gyfnod anodd iddyn nhw achos fydda nhw ddim yn gwybod be' sydd o'u blaenau nhw.

"Ond yn bersonol 'da ni'n gobeithio symud y fferm ymlaen a symud amaethyddiaeth ymlaen a gweld be' allwn ni ei 'neud yn well hefo'r fferm heb orfod gwario gormod a dibynnu ar y taliadau, achos ni ddim yn gwybod faint o rheiny fydd gyda ni am y blynyddoedd nesa'."

Yn ei gwaith gyda'r undeb mae Brexit yn bwnc sy'n codi'n gyson.

"Dyw'r wybodaeth ddim yno er mwyn gallu plano ar gyfer y blynydde nesaf," meddai Ms Jones.

"Mae hynny'n dod lan yn aml a ma' nhw'n gofyn ydy'r undeb neu ydw i fel person yn gwybod mwy... ond ar hyn o bryd does neb yn gwybod dim mwy."

Ond er y pryderon am y dyfodol, mae agweddau cadarnhaol hefyd meddai Euryn Jones, cyfarwyddwr amaeth banc HSBC yng Nghymru a de-orllewin Lloegr.

"Yr hyn sy'n rhoi hyder i mi o ran y dyfodol ydy ansawdd y bobl ifanc sydd yn y diwydiant ac sydd wedi dod mewn i'r diwydiant yn ddiweddar," meddai.

"Mae eu hagwedd nhw yn aml iawn yn arbennig o dda, maen nhw'n fasnachol eu hagwedd, maen nhw'n barod i newid ac yn barod i gydweithio hefo cwmnïau eraill yn y gadwyn fwyd.

"Felly o ran y bobl sy'n dod i mewn i'r diwydiant mae hynny'n gallu rhoi hyder i ni unwaith eto y bydd amaethyddiaeth yn goroesi ac yn dod dros y sialens ddiweddara' yma."

Yn ddiweddarach yn y mis bydd Ysgrifennydd Amaeth Cymru, Lesley Griffiths yn cyhoeddi dogfen ymgynghorol ar ddyfodol taliadau yng Nghymru.

Mae hi eisoes wedi cyhoeddi y bydd y drefn bresennol o daliadau yn parhau ar gyfer 2019.

Yna bydd cyfnod o bontio i drefn newydd o daliadau dros o bum mlynedd.

Manylu: Dydd Iau 5 Gorffennaf am 12:30, ac ar ap iPlayer radio.