91Èȱ¬

Mae Rhun ap Iorwerth wedi dweud y gallai sefyll am arweinyddiaeth Plaid Cymru pan fydd Leanne Wood yn camu o'r neilltu.

Fe wnaeth AC Ynys Môn y sylwadau yn ystod sgwrs ym mhabell Radio Cymru ar faes yr Eisteddfod ym Modedern.

Mynnodd fodd bynnag nad oedd ganddo uchelgais ar hyn o bryd i fod yn arweinydd.

Yn dilyn ei sylwadau mae ffynhonnell arall o fewn Plaid Cymru - Aelod Cynulliad oedd am aros yn anhysbys - wedi galw am her i'r arweinyddiaeth ac i Leanne Wood sefyll o'r neilltu.

Dywedodd yr AC: "Mae angen her i arweinyddiaeth y blaid. Roedd canlyniad yr etholiad o dan Leanne yn siomedig.

"Os ydyn ni am symud ymlaen fel plaid, mae'n bryd i Leanne gamu o'r neilltu. Mae hi wedi colli'i hawdurdod yn y grŵp a bellach does ganddi ddim rheolaeth o'r hyn y mae'r grŵp yn ei wneud."

Ychwanegodd yr aelod fod uchelgais arweinyddol Rhun ap Iorwerth "wedi bod yn glir ers peth amser".

Gwrthododd llefarydd ar ran Plaid Cymru â gwneud sylw.

Yn y sgwrs gyda Dewi Llwyd, dywedodd Rhun ap Iorwerth hefyd y dylai Plaid Cymru ystyried clymblaid gyda Llafur petai'r "amgylchiadau" yn iawn, ond nad oedd y sefyllfa bresennol yn galw am hynny.

Yn ystod y sgwrs, gofynnodd y cyflwynydd Dewi Llwyd a oedd ganddo fwriad sefyll i fod yn arweinydd unwaith y byddai'r swydd yn dod yn wag.

"Bosib iawn, pwy a ŵyr," meddai Rhun ap Iorwerth, sydd wedi bod yn Aelod Cynulliad ers 2013.

"Ond dydi o ddim yn rhywbeth dwi ar frys i wneud."

Cyfaddefodd hefyd fod ganddo uchelgais i fod yn brif weinidog Cymru yn y dyfodol.

"Mi fyddai cael bod yn brif weinidog ar fy ngwlad fy hun, wrth gwrs, yn rhywbeth fyswn i wrth fy modd yn gwneud, pwy fyddai ddim," meddai.

Dywedodd fodd bynnag ei fod yn hyderus fod Plaid Cymru wedi gwneud y penderfyniad iawn wrth beidio â cheisio mynd i glymblaid gyda Llafur yn dilyn yr etholiadau diwethaf yn 2016.

"Ar hyn o bryd 'dan ni'n gwneud y peth iawn i fod yn wrthblaid," ychwanegodd.

Cafodd Rhun ap Iorwerth ei ethol yn Aelod Cynulliad Ynys Môn yn 2013, yn dilyn ymadawiad cyn-arweinydd Plaid Cymru, Ieuan Wyn Jones.

Mae'n her i bob gwleidydd uchelgeisiol - sut i ffeindio ffordd o ateb cwestiynau ynglŷn â'r uchelgais honno heb, a dweud y gwir, ateb y cwestiwn o gwbl.

Michael Heseltine wnaeth ffafrio'r geiriad "no current plans" i ateb pob cwestiwn tebyg, ac, yn Saesneg o leiaf, dyma'r ffordd gliriaf o ddweud ie a na ar yr un pryd.

Yr opsiwn arall yw troi'r cwestiwn ar ei ben - wrth gwrs, pwy na fyddai'n dymuno arwain fy mhlaid/fy nghenedl?

Dyma'r trywydd wnaeth Rhun ap Iorwerth ddilyn ym Modedern y bore 'ma; mantais yr opsiwn yma yw gonestrwydd (ac mae gwell gan bawb wleidydd gonest, yn does?), ond mae'r anfantais yn weddol amlwg - mae'n awgrymu fod disgwyl i'r deiliad adael ei swydd cyn hir.

Ai dyna fwriad Leanne Wood? Y gwir amdani yw na fydd etholiad Cynulliad tan 2021, ac mae 'na ddigon o amser iddi hi (a'i phlaid) benderfynu os taw aros a rhoi cynnig arall arni yw'r opsiwn orau, neu i ildio'r awenau.

Y risg i Rhun ap Iorwerth yw bod siarad mor agored am yr arweinyddiaeth yn cael ei ddehongli fel diffyg teyrngarwch, a bod hynny'n codi gwrychyn selogion y blaid yn hollol ddiangen. Ar y llaw arall, wnaeth "no current plans" ddim gweithio, yn y pen draw, i Michael Heseltine chwaith.

Fe gafodd y sgwrs ei recordio ar gyfer Rhaglen Dewi Llwyd ar 91Èȱ¬ Radio Cymru a fydd yn cael ei darlledu ar fore Sul, 27 Awst.