91Èȱ¬

Mae'n bosib y bydd Radio Cymru yn colli'r hawl i chwarae tua 20,000 o ganeuon yn y flwyddyn newydd.

Daw'r datblygiad ar ôl i gannoedd o gyfansoddwyr Cymraeg, sy'n cynnwys Bryn Fôn, Huw Chiswell, Elin Fflur a Dafydd Iwan, dynnu eu hawliau darlledu oddi ar Asiantaeth y PRS.

Maen nhw wedi eu trosglwyddo i Eos, asiantaeth newydd sydd wedi ei chreu i gasglu breindaliadau ar eu rhan, yn uniongyrchol gan ddarlledwyr.

Eos fydd yn gyfrifol am y caneuon o Ionawr 1 2013 ymlaen.

Mae'r 91Èȱ¬ ac S4C wedi cael tan hynny i ddod i gytundeb â nhw.

Pum mlynedd yn ôl fe wnaeth breindaliadau'r PRS i gyfansoddwyr Cymraeg ostwng.

Erbyn hyn mae cerddorion yn gwrthod rhoi trwydded i'r 91Èȱ¬ chwarae eu cerddoriaeth oni bai bod y gorfforaeth yn talu breindal gwell.

"Roedden ni wedi hitio'r wal bron iawn," meddai Dafydd Roberts, Rheolwr Cwmni Sain.

"Roedd pawb wedi colli cymaint o arian.

"Doedd 'na ddim dewis arall, roedd rhaid gwneud rhywbeth i gadw'r diwydiant i fynd."

Ffrae rhwng y PRS a'r cyfansoddwyr ydi hyn.

Yn 2007 fe wnaeth y PRS benderfyniadau bod y breindal o ddefnydd cyhoeddus o ganeuon Cymraeg - yr hyn oedd yn cael eu chwarae mewn tafarndai, clybiau nos, dosbarthiadau aerobic, carioci ac ati - yn rhy uchel.

O ganlyniad fe ddaeth enillon y cyfansoddwyr i lawr yn sylweddol dros gyfnod o dair blynedd, o swm oedd yn cyfateb i £7.50 y funud bob tro yr oedd cân yn cael ei chwarae ar y radio i 50 ceiniog y funud.

Dywedodd Barry Archie Jones, aelod o Celt ac aelod o'r PRS ers yr 1980au, nad oedd yr arian y derbyniodd yn uchel ar y cychwyn.

Ond yn y flwyddyn 2000 cafodd daliad annisgwyl.

"Fe wnes i dderbyn cyfriflen bapur ar ôl y taliad mawr cyntaf.

"Pe tawn i'n dewis un o'm caneuon, Un Wennol er enghraifft, balâd fach...dwi ddim yn gwybod y swm oeddwn i'n ei chael ond duda sŵn i'n cael £10 am y flwyddyn.

"Wedyn roeddwn i'n cael £60 am y fersiwn carioci a dwi'n gwybod does 'na ddim fersiwn carioci ohoni a hefyd yn derbyn £100 am iddi gael ei chwarae mewn dosbarthiadau aerobic, a does 'na ddim un ffordd fedri di wneud aerobic i'r gân yna.

"Ro'n i'n cau fy ngheg a derbyn yr arian fel pawb arall a dyna fu hi tan 2007 tan i PRS ailedrych ar y ffordd o dalu."

Yn y cyfamser dywed bod nifer yn cymryd mantais o gyfansoddi a gwneud pres.

"Roeddwn i'n gweld y caneuon ar y radio yn diodde' oherwydd....dim graen iddyn nhw..." ychwanegodd.

Mae colli'r breindaliadau yn sicr wedi cael effaith gan fod Dafydd Roberts yn dweud bod llai o ganeuon wedi eu cyfansoddi yn y pum mlynedd diwethaf.

"Os nad oes 'na ddiwydiant cerdd yn ffynnu yng Nghymru, fydd na ddim deunydd ar gyfer y darlledwyr yn y dyfodol," meddai.

Dydi'r 50c y funud y mae'r PRS yn ei roi bob tro mae cân yn cael ei chwarae ar Radio Cymru ddim yn dderbyniol nac yn gynlaidwy yn ôl cerddorion.

Dywedodd y cerddor Gwilym Morus, Cadeirydd Bwrdd Rheoli Eos, mi fyddan nhw'n gofalu am fuddiannau cerddorion Cyrmaeg yn well.

"Rhaid cofio nad ydi hyn wedi digwydd o'r blaen ac mai Eos fydd y corff cyntaf i dorri monopoli PRS," meddai.

Mae 91Èȱ¬ Cymru yn cydymdeimlo gyda safiad y cerddorion ac yn gobeithio am ateb yn fuan, yn ôl Siân Gwynedd, Pennaeth rhaglenni a gwasanaethau Cymraeg 91Èȱ¬ Cymru.

"O safbwynt Radio Cymru mae cerddoriaeth Gymraeg yn gwbl gwreiddiol ac yn hanfodol ac felly hefyd i'r gwrandawyr.

"Mae'n hanfodol bwysig i ni fod 'na gytundeb yn dod i'r fei a gobeithio y bydd pawb yn y trafodaethau yn bod yn rhesymol ac y bydd 'na gytundeb rhwng y tair ochr."

Mae'r 91Èȱ¬, PRS ac Eos yn dal mewn trafodaethau a does 'na ddim cytundeb am faint o arian fydd yr arian yn cael ei roi na sut y bydd yn cael ei rannu.

Mwy am y stori yma ar Manylu 91Èȱ¬ Radio Cymru am 2pm ddydd Mercher.