91Èȱ¬

Mae Awdurdod Parc Cenedlaethol Eryri a phartneriaid wedi cyhoeddi eu bod wedi sicrhau fferm deuluol y bardd Hedd Wyn, Yr Ysgwrn, ar gyfer y genedl.

Mae'r eiddo'n cynnwys y ffermdy, tai allan, byngalo, tir amaethyddol, chwe chadair Eisteddfod a deunydd archifol pwysig.

Gwireddwyd y pryniant oherwydd cyfraniadau ariannol gan Lywodraeth Cymru a Chronfa Goffa'r Dreftadaeth Genedlaethol.

Roedd 'na bryderon am gyflwr Yr Ysgwrn er peth amser.

Er bod yr adeilad wrthi'n cael ei ail-doi ar hyn o bryd, roedd ei ddyfodol tymor hir yn ansicr.

Mae'r cyhoeddiad ar Fawrth 1af yn cadarnhau y bydd Yr Ysgwrn a'i gynnwys wedi eu diogelu ac na fyddan nhw'n cael eu rhoi ar y farchnad agored.

Credir fod Yr Ysgwrn, adeilad rhestredig Gradd II, ger Trawsfynydd, yn dyddio o 1519.

Roedd yn gartref i'r bardd Ellis Humphrey Evans - Hedd Wyn - a enillodd y Gadair yn Eisteddfod Penbedw yn 1917 am ei awdl, "Yr Arwr".

Cafodd ei ladd ym Mrwydr Passchendaele chwe wythnos cyn yr Eisteddfod.

"Mae hyn yn brosiect pwysig iawn," meddai Dr Manon Williams, Ymddiriedolwr Cronfa Dreftadaeth y Loteri dros Gymru.

"Wrth i ni gyrraedd canmlwyddiant y Rhyfel Byd Cyntaf, daw'r aberth a wnaed gan ddynion a merched ifanc Prydain i'r amlwg.

"Fel cynifer, talodd Hedd Wyn y pris yn y pen draw a daeth i symboleiddio colli cenhedlaeth gyfan."

Dywedodd nai Hedd Wyn, Gerald Williams, sydd wedi byw yno ar hyd ei oes, iddo addo i'w Nain, mam Hedd Wyn, y byddai'n cadw drws Yr Ysgwrn ar agor.

"Roedd yn ffordd o dalu gwrogaeth i ddewrder a llwyddiant fy ewythr.

"Drwy drosglwyddo'r Ysgwrn i warchodaeth gofalus Awdurdod Parc Cenedlaethol Eryri, gwn y bydd f'addewid i fy Nain yn cael ei gadw a'i barchu, a bydd yn Yr Ysgwrn a'r Gadair Ddu yn aros gyda'i gilydd fel uned."

Yn amodol ar dderbyn grant pellach, bwriad Awdurdod y Parc Cenedlaethol yw datblygu canolfan dreftadaeth.

Bydd Cynllun Rheoli yn awr yn cael ei datblygu ar gyfer Yr Ysgwrn mewn partneriaeth â sefydliadau perthnasol, grwpiau â diddordeb ac unigolion.