91热爆

Yn ystod Eisteddfod Pwllheli ym 1925 daeth chwe g^wr ynghyd i westy'r Maes Gwyn ym Mhwllheli i ffurfio Plaid Genedlaethol Cymru. Fe'i ffurfiwyd yn bennaf  drwy ymdrechion Hugh Robert Jones. Ymhlith yr aelodau cyntaf yr oedd Griffith John Williams, Ambrose Bebb, Saunders Lewis, Lewis Valentine a H.R.Jones Dechreuodd cenedlaetholdeb dreiddio i mewn i'r Eisteddfod. Enghraifft o hyn oedd awdl Gwenallt a enillodd iddo Gadair Eisteddfod Bangor ym 1931, am ei awdl 'Breuddwyd y Bardd'; a phan enillodd Gwenallt y Gadair cipiodd Cynan y Goron eto, er mai cenedlaetholdeb y b锚l yn hytrach na chenedlaetholdeb y bleidlais oedd thema'r bryddest fuddugol.

ymlaen...

Y Dyrfa

Deng munud cyn yr olaf bib!
      -Y Dyrfa'n ferw mawr,
A'r sg么r yn sefyll rhyngom ni
   Yn wastad eto'n awr.

'Roedd Cymru'n pwyso, pwyso'n drwm.
       Ac eto - O! paham
Na allem dorri ei hanlwc hir
     Wrth chware'n Twickenham? 

Cwm Glo

Yn y cyfnod hwn bychan oedd ap锚l Plaid Genedlaethol Cymru, ond 'roedd y Blaid Lafur yn ennill grym, yn enwedig ar 么l i bob menyw dros un ar hugain oed gael pleidlais. Ffactor bwysig arall yn nhwf Sosialaeth oedd y bygythiad o chwyldro gwleidyddol a ddigwyddodd adeg y Streic Fawr ym 1926. Hwn oedd cyfnod yr orymdaith newyn, yr ymfudo mawr o gymoedd y De a galwad Tywysog Cymru am gymorth i'r di-waith. Ond 'roedd y broblem yn drech na'r Blaid Lafur. 'Roedd dirwasgiad byd-eang yn bygwth gwasgu'r economi, ac effeithiodd y wasgfa ar y 'Steddfod hyd yn oed.

Ynghyd 芒 chael effaith ar goffrau ariannol yr Eisteddfod fe welwyd yr effaith ar y cystadlu. Yn Eisteddfod Castell-nedd ym 1934 daeth storm arall wedi i'r beirniaid wrthod gwobrwyo drama Kitchener Davies, Cwm Glo, am fod ynddi ormod o s么n am ryw, er mai dirywiad moesol cymdeithas yng ngafael y Dirwasgiad oedd gwir thema'r ddrama. Bu trafod dwys ar y ddrama, rhai yn ei galw'n enllib ar y glowyr Cymreig tra oedd eraill yn ei hedmygu fel campwaith. Cafodd hyd yn oed George Bernard Shaw ei dynnu i mewn i'r drafodaeth.

ymlaen...