Rhwd yw ei anrhydedd
Fe ges i fy herio yn y sylwadau i sgwennu post difrifol am y sefyllfa yn Afghanistan. Mae hynny'n anodd i mi wneud. Dydw i erioed wedi bod i'r wlad a dydw i ddim yn arbenigwr ar dactegau milwrol. Maddeuwch i mi felly am ddod at y pwnc o gyfeiriad gwahanol.
Mae gan Gaerdydd frenin. Dyw e ddim yn frenin ar Gaerdydd nac ar Gymru ond mae e'n frenin ac mae'n byw yng Nghaerdydd.
Brenin Kalat yw ei Uchelder Brenhinol . Dydw i ddim yn beio chi os nad oeddech yn gwybod bod Kalat yn rhan o Baluchistan, talaith o Bacistan sydd wedi bod yn brwydro am ei hannibyniaeth ers i'r wladwriaeth honno ddod i fodolaeth yn 1948.
Am drigain mlynedd felly mae'r brwydro wedi parhau. Fe barodd wrth i ddwyrain Pacistan droi yn Fangladesh. Fe barodd wrth i lywodraethau milwrol a democrataidd mynd a dod yn Islamabad ac fe barodd wrth i 'r llywodraethau hynny fethu delio a'r tlodi, ddiffyg addysg a'r llygredd cyhoeddus sy'n endemig i'r wlad.
Ffrwyth ymdrech ddiwethaf Prydain i greu gwladwriaeth effeithlon yn y rhan yna o'r byd yw Pacistan. Efallai ei bod yn decach dweud mai ffrwyth penderfyniad Prydain i droi ei chefn ar ei chyfrifoldeb i adeiladu gwladwriaeth effeithlon yw hi.
Y naill ffordd neu'r llall mae'n brawf o ba mor gythreulig o anodd yw hi i adeiladu gwladwriaeth mewn lle lle mai ymlyniadau crefyddol, llwythol a theuluol llawer iawn yn gryfach nac unrhyw ymdeimlad o genedl neu wlad.
Nid 1948 oedd y tro cyntaf i Brydain gael y wers fach yna. Fe ddylid wedi ei dysgu yn y cyrchoedd yn erbyn Afghanistan yn oes Fictoria. Dyma y mae un hanesydd yn dweud am ;
"At the end of the day, the British had spent an enormous amount of effort to achieve a situation that seemed virtually identical to that at the beginning of the war."
Ofn gwrthwynebwyr y rhyfel yw bod yr un peth yn digwydd eto.
Yn sicr mae'n deg i ddweud bod proffwydoliaethau'r rheiny wnaeth wrthwynebu'r rhyfel yn y lle cyntaf wedi profi'n fwy cywir na'r rhai wnaeth ei chefnogi. Mae p'un ai ydy gosod amserlen i adael yn syniad da ai peidio yn gwestiwn arall. Dyw e ddim yn gwestiwn i mi ei ateb. Hwyrach y byddai'n syniad gofyn i'r brenin.
Golygydd Materion Cymreig y 91Èȱ¬ yn blogio'n rheolaidd ar faterion gwleidyddol Cymru.
