91�ȱ�

Ffocws dysgu

Dysga sut i ddefnyddio’r treigladau mwyaf cyffredin yn gywir, ee fy nghalon.

Mae'r wers hon yn cynnwys:

• dau fideo
• tri gweithgaredd

Learning focus

Learn how to use the most common mutations correctly, eg fy nghalon.

This lesson includes:

• two videos
• three activities

For an English version of this lesson, scroll below.

Beth yw'r treiglad trwynol?

Mae treiglo yn bwysig iawn os wyt ti eisiau siarad ac ysgrifennu’n gywir yn Gymraeg.

Mae tri math o dreiglad yn Gymraeg:

• treiglad meddal
• treiglad llaes
• treiglad trwynol

Dyma’r rheolau ar gyfer y treiglad trwynol.

Mae’r tabl canlynol yn dangos pa lythrennau sy’n newid wrth ddefnyddio’r treiglad trwynol.

Mae’r treiglad trwynol yn cael ei ddefnyddio ar ôl y gair 'fy'.

Dyma rai enghreifftiau:

• fy + pen > fy mhen
• fy + trwyn > fy nhrwyn
• fy + calon > fy nghalon
• fy + gardd > fy ngardd
• fy + bys > fy mys
• fy + dosbarth > fy nosbarth

Defnyddio 'fy'

Un patrwm brawddeg anghywir efallai dy fod wedi clywed yw:

• mam fi…
• mam-gu fi…
• afal fi… ac yn y blaen

Dydy'r patrwm yma ddim yn gywir.

Dylet ti ddechrau gyda fy… yn lle , er enghraifft:

• fy mam
• fy mam-gu
• fy afal

Mae geiriau sy'n dilyn fy yn treiglo'n drwynol os yw'r llythyren gyntaf yn dechrau gyda:

• c, p, t, g, b, d

Ond does dim angen treiglad trwynol ar ôl fy os yw gair yn dechrau gyda llythyren sydd ddim yn y rhestr uchod.

Dyma rai enghreifftiau lle does dim newid i'r llythyren ar ôl y gair 'fy':

• __a__fal > fy afal
• __ch__waer > fy chwaer
• __ll__inell > fy llinell
• __s__elsig > fy selsig

Fideo 1

Mae'r athro'n egluro pa chwe llythyren sy'n cymryd y treiglad trwynol ar ôl 'fy'.

Gweithgaredd 1

Edrycha eto ar y chwe llythyren sy'n newid ar gyfer y treiglad trwynol. Wyt ti'n cofio'r newidiadau? Er enghraifft, mae c yn troi yn ngh.

c > ngh

p > ?

t > ?

g > ?

b > ?

d > ?

Ysgrifenna'r atebion ar ddarn o bapur, neu yn ddigidol.

.

Fideo 2

Wyt ti'n cofio pa lythrennau sy'n newid ar ôl 'fy' oherwydd y treiglad trwynol? Gwylia'r fideo i weld rhagor o enghreifftiau.

Gweithgaredd 2

Rho ‘f��’ o flaen y geiriau canlynol. Cofia dreiglo'n gywir. Bydda'n ofalus - does dim angen treiglo pob un o'r geiriau. Wyt ti'n gallu dyfalu pa eiriau sydd angen treiglad trwynol ar ôl 'fy'?

• afal
• bag
• pensil
• cath
• llyfr
• cwsg
• gwely
• dant
• trowsus

Gweithgaredd 3

Beth am dreulio pum munud yn chwilio am bethau gwahanol o gwmpas y tŷ a'r ardd? Dangosa'r eitemau i rywun arall a chyflwyna bob un gan ddechrau gyda 'fy'.

Enghreifftiau

• pêl rygbi > fy mhêl rygbi
• brws dannedd > fy mrws dannedd
• cas pensiliau > fy nghas pensiliau
• potel > fy mhotel

What is a nasal mutation?

Mutation is very important if you want to speak and write correctly in Welsh.

There are three types of mutation in Welsh:

• soft mutation
• aspirate mutation
• nasal mutation

Here are the rules for the nasal mutation.

The following table shows which letters change when using the nasal mutation.

The nasal mutation is used after the word ‘f��’ (my).

Here are some examples:

• fy + pen > fy mhen (my + the unmutated form 'head' > my head)
• fy + trwyn > fy nhrwyn (my + the unmutated form 'nose' > my nose)
• fy + calon > fy nghalon (my + the unmutated form 'heart' > my heart)
• fy + gardd > fy ngardd (my + the unmutated form 'garden' > my garden)
• fy + bys > fy mys (my + the unmutated form 'finger' > my finger)
• fy + dosbarth > fy nosbarth (my + the unmutated form 'class' > my class)

Using ‘f��’

One incorrect sentence pattern you may have heard is:

• mam fi… * for 'my mother', which literally translates as ‘mother me’*
• mam-gu fi… for 'my grandmother'
• afal fi… ac yn y blaen for 'my apple' and so on

This pattern is incorrect.

You should begin with fy… instead, for example:

• fy mam (my mother)
• fy mam-gu (my grandmother)
• fy afal (my apple)

Any words following fy will need to have a nasal mutation if the first letter of the word begins with one of the following:

• c, p, t, g, b, d

A nasal mutation is not needed after fy if the word begins with any letter that isn’t in the above list.

Here are some examples where a nasal mutation is not needed after the word ‘f��’:

• __a__fal > fy afal (apple > my apple)
• __ch__waer > fy chwaer (sister > my sister)
• __ll__inell > fy llinell (line > my line)
• __s__elsig > fy selsig (sausage > my sausage)

Video 1

The teacher explains which six letters take the nasal mutation after 'fy' (my).

Activity 1

Look again at the six letters that take the nasal mutation. Do you remember the changes? For example, c changes to ngh.

c > ngh

p > ?

t > ?

g > ?

b > ?

d > ?

Write down the answers on a piece of paper or digitally.

.

Video 2

Do you remember which letters change after 'fy' (my) because of the nasal mutation? Watch this video to see more examples.

Activity 2

Put the word 'fy' (my) in front of the following words. Remember to mutate correctly. Be careful - you don't have to mutate all of the words. Can you work out which words need the nasal mutation after 'fy'?

• afal
• bag
• pensil
• cath
• llyfr
• cwsg
• gwely
• dant
• trowsus

Activity 3

Spend five minutes looking for different objects around the house and the garden. Show the items to someone else and introduce each one by starting with 'fy' (my).

Examples

• pêl rygbi > fy mhêl rygbi (my rugby ball)
• brws dannedd > fy mrws dannedd (my toothbrush)
• cas pensiliau > fy nghas pensiliau (my pencil case)
• potel > fy mhotel (my bottle)