Creu adroddiad - Sut i gynllunio adroddiad - Cymraeg - Cyfnod Allweddol 2

Ffocws dysgu

Dysga sut i ystyried safbwyntiau awduron gwahanol ar yr un pwnc.

Mae'r wers hon yn cynnwys:

tri gweithgaredd

Learning focus

Learn how to compare the viewpoint of different writers on the same topic.

This lesson includes:

*three activities *

For an English version of this lesson, scroll below.

Cynllunio adroddiad

Mae cynllunio adroddiad yn bwysig.

Mae'n rhaid cael trefn bendant iddo, rhywbeth yn debyg i siâp triongl.

Edrycha ar yr enghraifft hon:

Beth?
Ble?
Pryd?
Pam?
Sut?

Dylai'r adroddiad ddatblygu mewn trefn arbennig a gelli di grynhoi'r stori neu'r digwyddiad erbyn y diwedd.

Gweithgaredd 1

Cynllunia adroddiad gan ddilyn y patrwm yn y pyramid.

Dyma'r pwnc dan sylw:

Cartref y cae chwarae - y dref neu'r pentref?

Mae'r pwyntiau bwled wedi cael eu gwneud yn barod i ti:

Beth? Protest gan bobl a phlant yr ardal.
Ble? O flaen swyddfa Cyngor y Sir.
Pryd? Am bedwar o’r gloch brynhawn Gwener.
Pam? Mae aelodau’r cyngor eisiau rhoi caniatâd i gwmni mawr i adeiladu archfarchnad enfawr ar y safle.
Sut? Pobl a phlant yn protestio gan ddefnyddio placardiau i gefnogi eu hachos.

Paragraffau byr

Mae'n bwysig fod gohebwyr yn ysgrifennu brawddegau a pharagraffau byr. Dyma enghraifft o un paragraff byr am y brotest i achub y cae chwaraeon. Sylwa mor fyr yw'r brawddegau er mwyn i'r adroddiad fod yn glir ac yn hawdd i'w ddeall.

Ar ddydd Gwener bu protest fawr yn erbyn cynlluniau i adeiladu archfarchnad yng nghanol y dref. Daeth cannoedd o bobl leol at ei gilydd i achub y cae chwarae.

Dwy ochr y geiniog

Mae pobl yn dueddol o weld digwyddiadau o un safbwynt yn unig, felly mae'n bwysig bod y gohebwyr yn edrych ar ddwy ochr y geiniog, sef dwy ochr y stori. Mae'n bwysig cael barn wahanol bobl bob tro.

Dyma sylwadau rhai Cymry am y penderfyniad i ailenwi Cynulliad Cenedlaethol Cymru:

“Mae’n bwysig cael enw dwyieithog os mai dyna oedd 70% o’r bobl wedi gofyn amdano yn yr holiadur.”
“Does dim angen enw dwyieithog. Os chi’n gofyn i dacsi i fynd â chi i’r Senedd, mae pob un yn gwybod ble mae’r Senedd.”
“Os nad ydyn ni wedi rhoi enw Saesneg ar Eisteddfod, pam bod angen enw Saesneg ar Senedd. Mae Cymry di-Gymraeg yn deall ac yn gallu dweud y geiriau yma.”
“Mae enw dwyieithog yn bwysig fel bod pawb yn deall mai ystyr Senedd yw Parliament.”
“Rydyn ni’n byw mewn gwlad ddwyieithog, felly mae angen enw dwyieithog.”

Dydy gohebydd ddim i fod i fynegi ei farn ei hun - mae e neu hi i fod yn hollol ddiduedd, hynny yw, i beidio ochri gydag unrhyw un mewn dadl.

Dyma enghraifft o safbwynt gohebydd ar y pwnc uchod:

"Pa bynnag enw defnyddiwn, does dim gwadu bod Senedd Cymru wedi datblygu llawer ers ei sefydliad yn 1999. Bydd hi’n ddiddorol gweld y newidiadau a ddaw yn y dyfodol.”

Gweithgaredd 2

Edrycha ar-lein am stori newyddion. Darllena’r sylwadau mae pobl wedi eu hysgrifennu ar waelod y stori. Ydyn nhw’n ddiduedd?Oes rhywun yn y tŷ â barn wahanol i ti am stori?

Llygad-dystion

Dydy gohebwyr ddim yn gallu bod ym mhob man ar yr un pryd! Dyna pam ei bod yn bwysig cyfweld llygad-dystion, sef pobl sydd wedi gweld rhywbeth yn digwydd.

Mae llygad-dystion yn aml wedi gweld y digwyddiad gyda'u llygaid nhw eu hunain. Hebddyn nhw, mae'n anodd iawn i'r gohebydd gael darlun teg o'r digwyddiad.

Mae'n bwysig dyfynu'n union beth mae'r llygad-dystion yn ei ddweud gan ddefnyddio dyfynodau (“…”) yn gywir.

Dyma enghraifft:

"Rwy'n byw yma ers 25 o flynyddoedd a dydw i ddim wedi gweld llifogydd fel hyn o'r blaen," meddai Dan Davies, sydd yn byw yng nghanol y pentref. Mae nifer o ffyrdd wedi eu heffeithio gan lifogydd dros nos.

Dywedodd Mrs James, sy'n byw ar y stryd fawr, "Mae'r sefyllfa yn dor-calonnus. Mae'r gegin newydd sbon wedi ei difetha'n llwyr!"

Trwy ddyfynu beth mae llygad-dystion yn ei ddweud, mae hyn yn gwneud y stori'n fwy credadwy i'r darllenydd.

Mae gohebwyr yn gallu defnyddio beth mae llygad-dystion yn ei ddweud er mwyn dangos dwy ochr i'r digwyddiad. Mae hyn yn bwysig gan nad yw pawb yn cytuno am beth yn union ddigwyddodd bob tro.

Dychmyga ffordd newydd yn cael ei hadeiladu drwy dref wledig. Mae'n siŵr y byddai rhai o blaid ac eraill yn erbyn!

Dyma enghraifft o ddau safbwynt gwahanol:

"Dan ni am gael y ffordd newydd 'ma! Mae busnese bychan yn cau lawr gan nad ydy loriau mawr yn gallu mynd trwy'r dre' 'ma," meddai Mr Hughes.

Ymateb y cynghorydd oedd na ddylai'r ffordd yma gael ei hadeiladu o gwbl. Dywedodd, "Mae pawb yn gandryll yn y dref! Mi rydan ni'n gwrthwynebu'n chwyrn ac yn ei gweld yn wastraff arian cyhoeddus. 'NA i'r ffordd newydd!' - dyna'n slogan ni."

Lluniau

Mae defnyddio lluniau yn ddefnyddiol. Does dim rhaid eu defnyddio bob tro ond mae'n sicr yn gallu ychwanegu at y darlun mae'r gohebydd yn ceisio'i gyfleu.

Dyma enghraifft o lun gafodd ei ddefnyddio yn yr erthygl 'Gwahardd taclo mewn gemau rygbi ysgol?' ar wefan 91�ȱ� Cymru Fyw.

Gweithgaredd 3

Chwilia am adroddiadau mewn papur newydd neu ar-lein.

Ydy'r lluniau yn ychwanegu at y darlun mae'r gohebydd yn ceisio'i gyfleu?

Planning a report

It's important to plan a report.

It must have a specific order, similar to a triangle shape.

Look at this example:

Beth? (What?)
Ble? (Where?)
Pryd? (When?)
Pam? (Why?)
Sut? (How?)

The report should develop in a particular order, and you could summarise the story or the event by the end.

Activity 1

Plan a report by following the pattern in the pyramid.

Cartref y cae chwarae - y dref neu'r pentref?

(The home of the playing field - town or village?)

The bullet points have already been done for you:

Beth? Protest gan bobl a phlant yr ardal.
Ble? O flaen swyddfa Cyngor y Sir.
Pryd? Am bedwar o’r gloch brynhawn Gwener,
Pam? Mae aelodau’r cyngor eisiau rhoi caniatâd i gwmni mawr i adeiladu archfarchnad enfawr ar y safle.
Sut? Pobl a phlant yn protestio gan ddefnyddio placardiau i gefnogi eu hachos.

Here's a translation of the bullet points:

What? A protest by the people and children of the area.
Where? In front of the County Council office.
When? At four o'clock on Friday afternoon.
Why? Council members want to give permission to a large company to build a huge supermarket on the site.
How? People and children protesting using placards to back their cause.

Short paragraphs

It's important that reporters write short sentences and paragraphs. Here’s an example of a short paragraph about the protest to save a sports field. Notice how short the sentences are. This is to ensure the report is clear and easy to understand.

Ar ddydd Gwener bu protest fawr yn erbyn cynlluniau i adeiladu archfarchnad yng nghanol y dref. Daeth cannoedd o bobl leol at ei gilydd i achub y cae chwarae.

(On Friday there was a large protest against the plans to build a supermarket in the town centre. Hundreds of people gathered to save the playing field.)

Two sides of the coin

People tend to see events from one perspective only, so it's important that reporters look at both sides of the coin, or both sides of the story in this case. It's important to always include different opinions.

Here are the comments of some Welsh people regarding the decision to rename the National Assembly of Wales:

“Mae’n bwysig cael enw dwyieithog os mai dyna oedd 70% o’r bobl wedi gofyn amdano yn yr holiadur.”

(“It’s important to have a bilingual name if that’s what 70% of people have asked for in the questionnaire.”)

“Does dim angen enw dwyieithog. Os chi’n gofyn i dacsi i fynd â chi i’r Senedd, mae pob un yn gwybod ble mae’r Senedd.”

(“It doesn’t need a bilingual name. If you ask a taxi to take you to the Senedd, everyone knows where the Senedd ��.”)

“Os nad ydyn ni wedi rhoi enw Saesneg ar Eisteddfod, pam bod angen enw Saesneg ar Senedd. Mae Cymry di-Gymraeg yn deall ac yn gallu dweud y geiriau yma.”

(“If we haven’t given the Eisteddfod an English name, why does the Senedd need an English name? Non-Welsh speakers can say and understand these words.”)

“Mae enw dwyieithog yn bwysig fel bod pawb yn deall mai ystyr Senedd yw Parliament.”

(“It’s important to have a bilingual name so that everyone understands that Senedd means Parliament.”)

“Rydyn ni’n byw mewn gwlad ddwyieithog, felly mae angen enw dwyieithog.”

(“We live in a bilingual country so we need a bilingual name.”)

The reporter isn’t supposed to express their own opinion – they must be completely unbiased, which means they shouldn’t side with anyone in a debate. Here is an example of a reporter's view on this subject:

"Pa bynnag enw defnyddiwn, does dim gwadu bod Senedd Cymru wedi datblygu llawer ers ei sefydliad yn 1999. Bydd hi’n ddiddorol gweld y newidiadau a ddaw yn y dyfodol.”

(“Whichever name we use, there is no doubt that the National Assembly of Wales has developed a lot since it was established in 1999. It will be interesting to see what changes lie ahead in the future.”)

Activity 2

Search online for a news story. Read the comments made by readers at the bottom of the story. Are they unbiased? Does someone in the house have a different opinion to you about a story?

Eye-witnesses

Reporters can’t be everywhere at once! This is why it's important to interview eye-witnesses – people who have seen something happen.

Eye-witnesses have often seen the event with their own eyes. Without them, it's very difficult for the reporter to establish a fair account of the event.

It’s important to quote exactly what the eye-witnesses say, making correct use of speech marks (“…”), which are called dyfynodau in Welsh.

Here’s an example:

Dywedodd Mrs James, sy'n byw ar y stryd fawr, "Mae'r sefyllfa yn dor-calonnus. Mae'r gegin newydd sbon wedi ei difetha'n llwyr!"

(“I’ve lived here for 25 years and I’ve never seen floods like these before,” said Dan Davies, who lives in the village centre. Many roads have been affected by the floods overnight.)

(Mrs James, who lives on the high street, said, “The situation is heart-breaking. The brand new kitchen has been completely ruined!”)

Quoting eye-witnesses makes the story more credible for the reader.

Reporters can use what eye-witnesses say to show two sides to the event. This is important because not everyone always agrees on exactly what happened.

Imagine a new road was being built through a rural town. It’s likely that some would be for and some would be against it!

Here are two examples of different views:

"Dan ni am gael y ffordd newydd 'ma! Mae busnese bychan yn cau lawr gan nad ydy loriau mawr yn gallu mynd trwy'r dre' 'ma," meddai Mr Hughes.

(“We want this new road! Small businesses are closing down because large lorries can’t travel through this town,” said Mr Hughes.)

(The councillor’s response that the road shouldn't be built at all. He said, “Everyone in the town is fuming! We strongly oppose this and consider it a waste of public money. ‘New road? NO THANKS!’ – that’s our slogan.”)

Images

It’s useful to use images. You don't need to use them every time, but they can certainly add to the picture the reporter is trying to portray.

Here’s an example used in the article 'Gwahardd taclo mewn gemau rygbi ysgol?' (Should tackling be banned in school rugby matches?) on the 91�ȱ� Cymru Fyw website.

Activity 3

Search for articles in a newspaper or online.

Do the images enhance the story the reporter is trying to convey?