Creu llythyr - Iaith llythyr ffurfiol - Cymraeg - Cyfnod Allweddol 2

Ffocws dysgu

Dysga sut i ddefnyddio iaith sy’n briodol ar gyfer ysgrifennu, gan gynnwys Cymraeg safonol.

Mae'r wers hon yn cynnwys:

tri gweithgaredd addas

Learning focus

Learn how to use language appropriate to writing, including standard forms of Welsh.

This lesson includes:

three suitable activities

For an English version of this lesson, scroll below.

Pam ysgrifennu llythyr ffurfiol?

Trafod pwnc penodol, ee at bennaeth ysgol neu at gynghorydd yn y cyngor.
Cynnwys mwy penodol a ffurfiol na llythyr personol.
Iaith yn fwy ffurfiol - gan nad wyt yn adnabod y sawl sy'n derbyn y llythyr.

Llythyr i gwyno

Dyma enghraifft o lythyr ffurfiol yn cwyno am wisg ysgol:

Y Rheolwr,
Siop Bob Dim,
Pontcanna,
Caerdydd
CF10 4GA

Annwyl Syr,

Rwy’n ysgrifennu atoch i gwyno am y wisg ysgol a brynais i fy merch yn eich siop yn ddiweddar.

Dywedodd un o’ch staff wrthyf fod y siwmper a brynais (siwmper goch Ysgol Gynradd yr Eglwys) o’r ansawdd gorau posibl a’i bod yn hawdd iawn i’w golchi. Roedd hi’n costio tair punt yn fwy na’r siwmper arall oedd gennych ar werth ond deallais ei bod yn werth yr arian ychwanegol. Ond, pan roddais i hi yn y peiriant golchi neithiwr daeth hi allan wedi colli ei lliw i gyd! Ac mae’r gwaith gwnïo ar logo’r ysgol sydd ar y crys polo newydd a brynais o’ch siop (eto, roedd hwn i fod o’r “ansawdd gorau”) wedi dechrau dod yn rhydd ar ôl i fy merch wisgo’r crys unwaith yn unig. Am siomedig!

Maint 7-8 oed oedd y siwmper a’r crys polo ac fe brynais i nhw ar Awst y 15ed. Cafodd y dillad eu gwneud gan gwmni “Cool Kids”.

Byddwn yn ddiolchgar iawn pe byddech yn derbyn y dillad yn ôl ac yn ad-dalu’r arian i fy nghyfrif yn syth.

Edrychaf ymlaen i glywed oddi wrthych.

Yr eiddoch yn gywir,

Help llaw: Mewn llythyr ffurfiol, mae dy gyfeiriad di ar y llaw dde ac mae cyfeiriad y person sy'n derbyn y llythyr yn cael ei ysgrifennu ar y llaw chwith.

Beth yw fframwaith ysgrifennu llythyr ffurfiol?

Mae ffordd arbennig o osod llythyr ffurfiol. Mae'r nodweddion yn debyg i'r ffordd y byddi di'n ysgrifennu llythyr personol, ond mae rhai pethau ychwanegol i'w cofio:

fel mewn llythyr personol mae angen gadael llinell rhwng pob rhan er mwyn ei osod yn drefnus a thaclus
gan nad ydyn ni gan amlaf yn adnabod y person yr ydyn ni'n anfon y llythyr ato yn dda mewn llythyr ffurfiol, rydyn ni fel arfer yn ysgrifennu:

Annwyl Syr/Fadam,

Ambell waith, rwyt ti’n gwybod enw'r sawl sy'n derbyn y llythyr, felly mae'n bwysig i ti nodi ei enw/henw:

Annwyl Mr Thomas,
Annwyl Miss James,

Mae rhai llythyrau ychydig yn llai ffurfiol nag eraill felly gallet ysgrifennu:

Annwyl Gyfaill,

Paragraff cyntaf

Mae'n bwysig dy fod yn egluro pwrpas y llythyr. Mae hyn wedyn yn rhoi cyflwyniad i'r sawl sy'n derbyn y llythyr ynglŷn â beth mae'r llythyr yn mynd i fod yn sôn amdano a'r modd yr wyt am iddo/iddi ymateb i'r llythyr. Er enghraifft:

Rwy’n ysgrifennu atoch i gwyno am y wisg ysgol a brynais i fy merch yn eich siop yn ddiweddar.

Ail baragraff

Mae angen i'r llythyr ddatblygu wedyn gan gyflwyno mwy o wybodaeth a phwynt arall. Er enghraifft:

Dywedodd un o’ch staff wrthyf fod y siwmper a brynais (siwmper goch Ysgol Gynradd yr Eglwys) o’r ansawdd gorau posibl a’i bod yn hawdd iawn i’w golchi. Roedd hi’n costio tair punt yn fwy na’r siwmper arall oedd gennych ar werth ond deallais ei bod yn werth yr arian ychwanegol. Ond, pan roddais i hi yn y peiriant golchi neithiwr daeth hi allan wedi colli ei lliw i gyd! Ac mae’r gwaith gwnïo ar logo’r ysgol sydd ar y crys polo newydd a brynais o’ch siop (eto, roedd hwn i fod o’r “ansawdd gorau”) wedi dechrau dod yn rhydd ar ôl i fy merch wisgo’r crys unwaith yn unig. Am siomedig!

Trydydd paragraff

Cyflwyno gwybodaeth a phwynt arall. Er enghraifft:

Maint 7-8 oed oedd y siwmper a’r crys polo ac fe brynais i nhw ar Awst y 15ed. Cafodd y dillad eu gwneud gan gwmni “Cool Kids”.

Paragraff clo

Casglu ynghyd yr holl wybodaeth a chloi'r llythyr yn drefnus. Er enghraifft:

Byddwn yn ddiolchgar iawn pe byddech yn derbyn y dillad yn ôl ac yn ad-dalu’r arian i fy nghyfrif banc yn syth. Edrychaf ymlaen at glywed oddi wrthych.

Diweddglo

Er mwyn gorffen y llythyr mewn ffordd ffurfiol, mae angen i ti ddefnyddio cyfarchiadau ffurfiol. Er enghraifft:

Yr eiddoch yn gywir,
Yn gywir,

Bydd angen i ti lofnodi'r llythyr ac wedyn printio dy enw gan ddefnyddio cyfrifiadur. Dyma enghraifft i ti:

Gweithgaredd 1

Darllena’r llythyr ffurfiol hwn. Beth am ateb y cwestiynau sy'n dilyn?

Y Cynghorydd Dafydd Llywelyn-Jones
Swyddfa’r Sir
Aberaeron
Ceredigion
SY21 5DS

Annwyl Syr,

Rydw i’n ysgrifennu atoch i dynnu eich sylw at fater sy’n broblem fawr yn ein pentref.

Er bod gennym lwybrau cerdded cyhoeddus a dau lwybr beics hyfryd yn yr ardal dydyn nhw ddim yn llefydd braf iawn i fynd am dro ar hyn o bryd yn anffodus. Y rheswm am hyn yw’r holl faw cŵn sydd i’w weld ar hyd y llwybrau yn ddyddiol.

Mae’r baw ym mhobman – does dim modd ei osgoi. Mae’n amhleserus, yn beryglus ac yn hollol afiach. Oeddech chi’n gwybod, Mr Llywelyn-Jones, fod baw cŵn yn gallu achosi i bobl golli eu golwg?

Rydw i a fy chwaer fach a llawer o blant y pentref fel arfer wrth ein bodd yn mynd am dro neu allan ar ein beics. Ond yn ddiweddar dydyn ni ddim wedi mwynhau mynd ar hyd y llwybrau o gwbl – a hynny oherwydd y baw cŵn. Fyddech chi’n mwynhau mynd am dro a gweld hyn?

Dydy hi ddim yn deg bod pobl yr ardal yn colli allan ar fwynhau defnyddio’r llwybrau oherwydd bod rhai pobl anystyriol a hunanol yn difetha popeth i bawb. Mae angen gwneud rhywbeth am y sefyllfa ar frys! Beth allwch chi ei wneud i helpu?

Yn fy marn i, mae angen gosod mwy o finiau ar hyd y llwybrau er mwyn annog perchenogion cŵn i godi’r baw a’i roi yn y bin. Byddai hefyd yn syniad da arddangos mwy o arwyddion i rybuddio perchenogion cŵn o’r dirwyon am beidio â chodi baw eu cŵn, a chynyddu’r dirwyon.

Yn ôl Mam, mae pawb yn talu Treth y Cyngor felly’r peth lleiaf y gallai’r Cyngor ei wneud yw gweud rhywbeth am y sefyllfa!

Byddwn yn ddiolchgar pe byddech yn ystyried fy awgrymiadau ac yn gwneud eich gorau i fynd i’r afael â’r broblem er lles trigolion yr ardal.

Edrychaf ymlaen i glywed gennych er mwyn datrys y broblem hon unwaith ac am byth!

Yr eiddoch yn gywir,

Cwestiynau am y llythyr

Ydy cyfeiriad Celt Owen Gruffudd ar yr ochr dde?
Oes dyddiad wedi ei nodi ar y llythyr?
Ydy cyfeiriad y person sy'n derbyn y llythyr ar y llaw chwith?
Ydy'r llythyr yn dechrau gydag 'Annwyl Syr/Fadam' neu 'Annwyl' ac enw'r person?
Ydy'r paragraff cyntaf yn egluro pwrpas y llythyr?
Ydy'r ail baragraff yn cyflwyno mwy o wybodaeth a phwynt arall?
Ydy'r trydydd paragraff yn cyflwyno gwybodaeth a phwynt arall?
Ydy'r paragraff clo yn casglu ynghyd yr holl wybodaeth a chloi'r llythyr yn drefnus?
Ydy'r llythyr wedi cael ei lofnodi?
Ydy'r llythyr yn gorffen mewn ffordd ffurfiol gyda chyfarchiad ffurfiol?

Holi cwestiynau

Mae'n debyg dy fod wedi sylwi yn y llythyr uchod bod cwestiwn yn cael ei ofyn ar ddiwedd rhai o’r paragraffau. Mae hyn yn gallu bod yn effeithiol iawn gan ei fod yn pigo cydwybod y darllenydd. Cydwybod yw’r teimlad mae person yn ei gael i ddangos y gwahaniaeth rhwng da a drwg. Pan fydd y darllenydd yn ymateb i'r llythyr hwn, fe fydd disgwyl iddo ateb y cwestiynau hyn!

Person cyntaf

Mae'n bwysig i ti ddefnyddio person cyntaf i sôn am dy hunain bob tro. Y person cyntaf yw yr un neu'r rhai sy'n siarad (ee fi, ni). Yr ail berson yw'r un neu'r rhai rwyt ti'n siarad â nhw (ee ti, chi) a'r trydydd person yw'r un neu'r rhai rwyt ti’n siarad amdanyn nhw sef (ee ef, hi, nhw).

Dyma enghraifft o’r person cyntaf:

Rydw i…

Nid yw'n syniad da i ddefnyddio ffurfiau anffurfiol mewn llythyr ffurfiol, Er enghraifft:

Dw i…
��ɲ�&#��27;��…

Yr ail berson

Mae angen defnyddio'r ail berson yn ffurfiol hefyd. Er enghraifft:

Rydych chi…

Iaith ffurfiol

Mae iaith llythyrau ffurfiol yn iaith gywir a ffurfiol bob tro ac mae angen dechrau brawddegau cywir bob tro. Er enghraifft:

Does dim
Maen nhw
Roedden ni
Doeddwn i ddim

Amrywio brawddegau

Cofia amrywio'r brawddegau er mwyn gwneud y llythyr yn fwy diddorol i'w ddarllen. Dyma enghraifft o dermau da i'w defnyddio:

Heblaw hynny…
Yn ogystal â…
Fodd bynnag…
Serch hynny…

Llythyr i gwyno

Pan rwyt yn ysgrifennu llythyr i gwyno am rywbeth penodol, mae'n bwysig dy fod yn cyfleu hynny mewn ffordd ffurfiol. Dyma rai enghreifftiau:

Rydw i…
- yn teimlo'n ddig…
- wedi cael fy siomi…
- wedi cael fy nghythruddo…
- wedi codi fy ngwrychyn…
- yn wallgo…
- yn wyllt gacwn…
- yn teimlo'n siomedig…
- yn ddig iawn…

Gweithgaredd 2

Oes rhywbeth yn y tŷ, sydd wedi ei brynu mewn siop, sydd ddim yn plesio? Er enghraifft, dillad, gêm fideo, cyfrifiadur, ffôn symudol, dyfais neu feic? Efallai y byddi di’n meddwl am rywbeth gwahanol. A fyddet ti’n dymuno cwyno? Beth am ysgrifennu llythyr ffurfiol i gwyno at berchennog y siop? Ar ôl i ti orffen y gwaith, beth am drafod y llythyr gydag oedolyn yn y tŷ.

Gweithgaredd 3

Ysgrifenna lythyr ffurfiol i bennaeth dy ysgol i gynnig trefnu noson ffilmiau yn neuadd yr ysgol yn ystod yr haf. Bydd modd i oedolion helpu drwy werthu popcorn i godi arian tuag at y Ffair Haf. Pa ffilm fyddi di’n cynnig?

Why write a formal letter?

To discuss a specific subject, eg, with a school headteacher or a councillor in the council.
More specific and formal content than a personal letter.
More formal language – as you don't know the person receiving the letter.

Letter of complaint

Here’s an example of a formal letter complaining about a school uniform:

Y Rheolwr,
Siop Bob Dim,
Pontcanna,
Caerdydd
CF10 4GA

Annwyl Syr,

Rwy’n ysgrifennu atoch i gwyno am y wisg ysgol a brynais i fy merch yn eich siop yn ddiweddar.

Maint 7-8 oed oedd y siwmper a’r crys polo ac fe brynais i nhw ar Awst y 15ed. Cafodd y dillad eu gwneud gan gwmni “Cool Kids”.

Byddwn yn ddiolchgar iawn pe byddech yn derbyn y dillad yn ôl ac yn ad-dalu’r arian i fy nghyfrif yn syth.

Edrychaf ymlaen i glywed oddi wrthych.

Yr eiddoch yn gywir,

Here's a translation of the letter.

Dear Sir,

I’m writing to complain about a school uniform I bought for my daughter in your shop recently.

One of your staff members told me that the jumper I bought (a red jumper for Ysgol Gynradd yr Eglwys) was of the finest quality and very easy to wash. It cost three pounds more than the other jumper you had on sale, but I was under the impression it was worth the extra money. But, when I put it in the washing machine last night, it had lost all its colour when it came out. Also, the embroidery of the school logo on the new polo shirt I bought from your shop (which, again, was supposed to be of the “finest quality”) has started to unravel after only being worn once. How disappointing!

The jumper and the polo shirt were a size 7-8 and I bought them on August 15th. The clothes were made by a company called “Cool Kids”.

I would be very grateful if you would accept the clothes back and refund my account immediately.

I look forward to hearing from you.

Yours sincerely,

Alwena P. Roberts (Mrs)

Helping hand: In a formal letter, your letter is on the right-hand side, and the address of the person receiving the letter is written on the left-hand side.

What is the framework for writing a formal letter?

There is a particular way to set out a formal letter. The features are similar to those used when writing a personal letter, but there are some extra things to remember:

as you would in a personal letter, you need to leave a line between each section in order to set it out in a neat and organised way
as we usually don’t know the recipient well when writing a formal letter, we normally write:

Annwyl Syr/Fadam,

(Dear Sir/Madam,)

Sometimes you know the name of the person receiving the letter, so it’s important you use their name:

Annwyl Mr Thomas,
Annwyl Miss James,

(Dear Mr Thomas,)

(Dear Miss James,)

Some letters are less formal than others, so you could write:

Annwyl Gyfaill,

(Dear Friend,)

First paragraph

It’s important you explain the purpose of the letter. This gives the recipient an idea of what the letter will be about, and how you want them to respond to the letter. For example:

Rwy’n ysgrifennu atoch i gwyno am y wisg ysgol a brynais i fy merch yn eich siop yn ddiweddar.

(I’m writing to complain about a school uniform I bought for my daughter in your shop recently.)

Second paragraph

The letter will then need to develop by presenting more information and another point. For example:

Dywedodd un o’ch staff wrthyf fod y siwmper a brynais (siwmper goch Ysgol Gynradd yr Eglwys) o’r ansawdd gorau posibl a’i bod yn hawdd iawn i’w golchi. Roedd hi’n costio tair punt yn fwy na’r siwmper arall oedd gennych ar werth ond deallais ei bod yn werth yr arian ychwanegol. Ond, pan roddais i hi yn y peiriant golchi neithiwr daeth hi allan wedi colli ei lliw i gyd! Ac mae’r gwaith gwnïo ar logo’r ysgol sydd ar y crys polo newydd a brynais o’ch siop (eto, roedd hwn i fod o’r “ansawdd gorau”) wedi dechrau dod yn rhydd ar ôl i fy merch wisgo’r crys unwaith yn unig. Am siomedig!

(One of your staff members told me that the jumper I bought (a red jumper for Ysgol Gynradd yr Eglwys) was of the finest quality and very easy to wash. It cost three pounds more than the other jumper you had on sale, but I was under the impression it was worth the extra money. But, when I put it in the washing machine last night, it had lost all its colour when it came out. Also, the embroidery of the school logo on the new polo shirt I bought from your shop (which, again, was supposed to be of the “finest quality”) has started to unravel after only being worn once. How disappointing!)

Third paragraph

Present another point and more information. For example:

Maint 7-8 oed oedd y siwmper a’r crys polo ac fe brynais i nhw ar Awst y 15ed. Cafodd y dillad eu gwneud gan gwmni “Cool Kids”.

(The jumper and the polo shirt were a size 7-8 and I bought them on August 15th. The clothes were made by a company called “Cool Kids”.)

Closing paragraph

Bring all the information together and end the letter coherently. For example:

Byddwn yn ddiolchgar iawn pe byddech yn derbyn y dillad yn ôl ac yn ad-dalu’r arian i fy nghyfrif banc yn syth. Edrychaf ymlaen at glywed oddi wrthych.

(I would be very grateful if you would accept the clothes back and refund my bank account immediately. I look forward to hearing from you.)

Conclusion

In order to end the letter formally, you’ll need to use a formal sign-off. For example:

Yr eiddoch yn gywir,
Yn gywir,

(Yours sincerely,)

(Sincerely,)

You’ll need to sign the letter and then print your name using a computer. Here’s an example for you:

Activity 1

Read this formal letter. Have a go at answering the questions that follow.

Y Cynghorydd Dafydd Llywelyn-Jones
Swyddfa’r Sir
Aberaeron
Ceredigion
SY21 5DS

Annwyl Syr,

Rydw i’n ysgrifennu atoch i dynnu eich sylw at fater sy’n broblem fawr yn ein pentref.

Mae’r baw ym mhobman – does dim modd ei osgoi. Mae’n amhleserus, yn beryglus ac yn hollol afiach. Oeddech chi’n gwybod, Mr Llywelyn-Jones, fod baw cŵn yn gallu achosi i bobl golli eu golwg?

Yn ôl Mam, mae pawb yn talu Treth y Cyngor felly’r peth lleiaf y gallai’r Cyngor ei wneud yw gweud rhywbeth am y sefyllfa!

Byddwn yn ddiolchgar pe byddech yn ystyried fy awgrymiadau ac yn gwneud eich gorau i fynd i’r afael â’r broblem er lles trigolion yr ardal.

Edrychaf ymlaen i glywed gennych er mwyn datrys y broblem hon unwaith ac am byth!

Yr eiddoch yn gywir,

There is a translation of the letter under the questions, below.

Questions about the letter

Ydy cyfeiriad Celt Owen Gruffudd ar yr ochr dde? (Is Celt Owen Gruffudd’s address on the right-hand side?)
Oes dyddiad wedi ei nodi ar y llythyr? (Is there a date on the letter?)
Ydy cyfeiriad y person sy'n derbyn y llythyr ar y llaw chwith? (Is the recipient’s address on the left-hand side of the letter?)
Ydy'r llythyr yn dechrau gydag 'Annwyl Syr/Fadam' neu 'Annwyl' ac enw'r person? (Does the letter begin with ‘Dear Sir/Madam’ or ‘Dear’ and the person’s name?)
Ydy'r paragraff cyntaf yn egluro pwrpas y llythyr? (Does the first paragraph explain the purpose of the letter?)
Ydy'r ail baragraff yn cyflwyno mwy o wybodaeth a phwynt arall? (Does the second paragraph present more information and another point?)
Ydy'r trydydd paragraff yn cyflwyno gwybodaeth a phwynt arall? (Does the third paragraph present more information and another point?)
Ydy'r paragraff clo yn casglu ynghyd yr holl wybodaeth a chloi'r llythyr yn drefnus? (Does the closing paragraph bring all the information together and end the letter coherently?)
Ydy'r llythyr wedi cael ei lofnodi? (Has the letter been signed?)
Ydy'r llythyr yn gorffen mewn ffordd ffurfiol gyda chyfarchiad ffurfiol? (Does the letter end formally using a formal sign-off?)

Councillor Dafydd Llywelyn-Jones

County Offices

Aberaeron

Ceredigion

SY21 5DS

Dear Sir,

I’m writing to draw your attention to an issue which is a big problem in our village.

Even though we have public footpaths and two wonderful cycle paths in the area, they unfortunately aren’t very nice places to go for a walk at the moment. The reason for this is all the dog mess that can be seen on the paths on a daily basis.

The mess is everywhere – you can't avoid it. It’s unpleasant, dangerous and extremely unhealthy. Did you know, Mr Llywelyn-Jones, that dog mess can cause people to lose their vision?

My little sister and I, and a lot of children in the village, love going for a walk or riding our bikes. But, lately, we haven't enjoyed going along the paths at all – and all because of the dog mess. Would you enjoy going for a walk and seeing this?

It's not fair that people in the area are missing out on using the paths because some inconsiderate and selfish people spoil everything for everyone. Something needs to be done about the situation urgently! What can you do to help?

In my opinion, more bins need to be placed along the paths to encourage dog owners to pick up the mess and put it in the bin. It would also be a good idea to put up more signs to warn dog owners of the fines for not picking up after their dogs, as well as increasing the fines.

According to my mum, everyone pays Council Tax so the least the Council could do is do something about the situation!

I would be grateful if you would consider my suggestions and do your best to tackle the problem for the benefit of local residents.

I look forward to hearing from you in order to sort out this problem once and for all!

Yours sincerely,

Celt O. Gruffudd

Asking questions

You may have noticed in the above letter that a question is asked at the end of some paragraphs. This can be very effective because it plays on the reader's conscience. Conscience is the feeling someone has that shows them the difference between good and bad. When the reader responds to this letter, he will be expected to answer these questions!

First person

It’s important you always use the first person when talking about yourself. The first person is the person, or people, speaking (eg, me, us). The second person, or people, is who you’re talking to (eg, you) and the third person, or people, is who you’re talking about (eg, he, she, they).

Here’s an example of the first person:

Rydw i… (I am…)

It’s not a good idea to use informal language in a formal letter, for example:

Dw i… (��…)
��ɲ�&#��27;��… (��’m…)

Second person

You need to use the formal second person pronoun as well. For example:

Rydych chi… (�۴ǳ�’r��…)

Formal language

The language used in formal letters is always correct and formal, and correct sentence openings need to be used. For example:

Does dim (There is no)
Maen nhw (They are)
Roedden ni (We were)
Doeddwn i ddim (I was not)

Varying sentences

Remember to vary the sentences to make the letter more interesting to read. Here are some examples of good terms to use:

Heblaw am hynny… (Apart from that…)
Yn ogystal â… (In addition to…)
Fodd bynnag… (��Ƿɱ𱹱��…)
Serch hynny… (��𱹱��ٳ��…)

Letter of complaint

When writing a letter to complain about something specific, it’s important you convey this in a formal way. Here are some examples:

Rydw i… (��…)
- yn teimlo'n ddig… (feel angry…)
- wedi cael fy siomi… (have been disappointed…)
- wedi cael fy nghythruddo… (have been infuriated…)
- wedi codi fy ngwrychyn… (have been angered…)
- yn wallgo… (am furious…)
- yn wyllt gacwn… (am infuriated…)
- yn teimlo'n siomedig… (feel disappointed…)
- yn ddig iawn… (am very angry…)

Activity 2

Is there something in your house, which was bought in a shop, that you're not happy with? For example, clothes, video game, computer, mobile phone, device or bike? You may think of something different. Would you like to complain? Why not write a formal letter to complain to the owner of the shop? After you've finished the work, why not discuss the letter with an adult in the house.

Activity 3

Write a formal letter to the headteacher of your school, suggesting the idea of arranging a film evening in the school hall during the summer. Parents can help by selling popcorn to raise funds for the school fair. Which film will you suggest?