91�ȱ�

Cynnwys y wers hon

• Priodweddau solidau, hylifau a nwyon
• Yr hyn sy’n digwydd pan fydd defnyddiau yn ymdoddi, anweddu, cyddwyso a rhewi

Lesson content

• The properties of solids, liquids and gases
• What happens when materials melt, evaporate, condense and freeze

Mae pob defnydd wedi'i wneud o ronynnau bach iawn, iawn sy'n cael eu dal at ei gilydd gan rymoedd.

Mae pob defnydd yn bodoli fel solid, hylif neu nwy.

• Mewn solid mae'r gronynnau yn cael eu dal yn agos iawn at ei gilydd. Prin maen nhw'n gallu symud.
• Dydy solidau ddim yn llifo fel hylifau. Ar y cyfan, maen nhw'n aros mewn un lle!
• Mae solidau yn cadw eu siâp.
• Mae solidau bob amser yn cymryd yr un faint o le. Dydyn nhw ddim yn gwasgaru fel nwyon.

• Mewn hylif dydy'r gronynnau ddim mor agos at ei gilydd. Maen nhw'n gallu symud ychydig.
• Mae hylifau yn llifo'n hawdd.
• Mae hylifau yn newid eu siâp. Maen nhw'n cymryd siâp y cynhwysydd sy'n eu dal.
• Mae hylifau bob amser yn cymryd yr un faint o le. Pan fydd hylifau yn newid siâp mae eu cyfaint yn aros yr un fath.

• Mewn nwy mae'r gronynnau wedi eu gwasgaru. Maen nhw'n gallu symud yn hawdd.
• Mae nwyon yn gwasgaru'n hawdd.
• Mae nwyon yn newid eu siâp.
• Mae'n bosibl gwasgu nwyon.

Weithiau mae dŵr yn solid - rhew.

Mae dŵr hefyd yn hylif - dŵr.

Mae dŵr hefyd yn nwy - anwedd dŵr.

Ond cofia - paid â drysu! Mae ager, fel sy'n dod o degell, yn gymysgedd o ddiferion dŵr ac anwedd dŵr. Rwyt ti'n gallu gweld y diferion dŵr - sydd yn ronynnau mân o hylif. Ond dwyt ti ddim yn gallu gweld yr anwedd dŵr - sydd yn nwy.

Gwresogi

• Mae gwres yn newid defnydd o solid i hylif i nwy.
• Mae solid yn ymdoddi yn hylif wrth ei gynhesu.
• Mae hylif yn anweddu yn nwy wrth ei gynhesu. Dydy e ddim yn diflannu.

Oeri

• Bydd tynnu gwres (oeri) yn newid defnydd o nwy i hylif i solid.
• Mae nwy yn cyddwyso i hylif wrth ei oeri.
• Mae hylif yn rhewi yn solid wrth ei oeri.

Mae gwlith yn ffurfio pan fydd anwedd dŵr yn yr aer yn cyddwyso. Ar noson oer mae gwlith yn gallu rhewi i ffurfio rhew.

Mae anweddu a chyddwyso yn bwysig i ailgylchu dŵr y Ddaear.

1. Mae dŵr yn anweddu.
2. Mae dŵr yn cyddwyso yn gymylau.
3. Mae dŵr yn syrthio fel glaw.
4. Mae dŵr yn llifo yn ôl i'r môr.