91Èȱ¬

Mae angen eglurder ar ddyfodol cadeirydd S4C tu hwnt i fis Mawrth nesaf mor fuan â phosib, yn ôl cyn-gyfarwyddwr cyfathrebu'r sianel.

Yr wythnos diwethaf, cyhoeddodd Awdurdod S4C - sy'n gweithredu fel y bwrdd - eu bod wedi diswyddo Siân Doyle fel prif weithredwr.

Daeth yn sgil tystiolaeth gafodd ei roi i gwmni cyfreithiol Capital Law, sydd wedi bod yn ymchwilio i honiadau o fwlio a "diwylliant o ofn" o fewn S4C ers mis Mai eleni.

Ond dywedodd Gwyn Williams - a fu'n Gyfarwyddwr Cyfathrebu Corfforaethol y sianel tan 2022 - ei fod wedi rhybuddio Awdurdod S4C am "ymddygiad amhriodol" o fewn y sefydliad ym mis Ebrill y llynedd.

Yn ôl Gwyn Williams, mae angen i'r Awdurdod edrych ar eu hunain a bod hynny yn dechrau gyda dyfodol y cadeirydd, Rhodri Williams.

Dywed S4C na fyddan nhw'n ymateb i sylwadau Gwyn Williams.

'Angen cyhoeddi'r adroddiad'

Ar raglen Dros Frecwast Radio Cymru fore Llun, dywedodd Gwyn Williams bod yr awdurdod wedi cael sawl rhybudd am y sefyllfa.

"Fe wnes i fy hun eu rhybuddio fis Ebrill 2022 bod 'na weithredu ac ymddygiad amhriodol," meddai.

"Mi gawson nhw rybudd fis Rhagfyr y llynedd gan staff ac mi gymrodd tan fis Mai eleni i weithredu."

Ychwanegodd ar raglen Radio Wales Breakfast: "Mae'n rhaid i'r bwrdd, y cadeirydd, ystyried eu safleoedd, ystyried eu gweithredoedd neu ddiffyg gweithredu dros y 18 mis diwethaf.

"Rhaid i ni beidio ag anghofio dewrder y staff oedd yn fodlon rhoi tystiolaeth heb wybod beth fyddai eu dyfodol nhw.

"Ond yn sicr y cam nesaf yma rŵan ydy gweld yr adroddiad yn cael ei gyhoeddi cyn gynted â phosib."

Ddydd Gwener diwethaf, fe gafodd Siân Doyle ei diswyddo ar ôl i'r Awdurdod weithredu yn sgil y dystiolaeth sydd wedi ei roi gan 96 o bobl i ymchwiliad Capital Law.

Nid yw manylion yr adroddiad wedi eu rhyddhau'n llawn hyd yma.

Dywedodd datganiad gan yr Awdurdod fod "natur a difrifoldeb" y dystiolaeth sydd wedi ei roi yn "peri gofid mawr".

Ond ychydig oriau wedyn, cyhoeddodd Ms Doyle ddatganiad ei hun a oedd yn feirniadol o'r penderfyniad i'w diswyddo ac a oedd yn gwneud honiadau difrifol - rhai yn erbyn y cadeirydd, Rhodri Williams yn benodol.

Mae Ms Doyle yn honni iddi wynebu "triniaeth annheg a bwlio ehangach" gan y cadeirydd "dros y deufis diwethaf".

Fe wnaeth 91Èȱ¬ Cymru gais i Rhodri Williams am sylw ond nid oedd am ychwanegu at y datganiad a roddwyd gan S4C ddydd Gwener.

Roedd Rhodri Williams hefyd wedi cael ei feirniadu gan Llinos Griffin-Williams, a gafodd ei diswyddo fel Prif Swyddog Cynnwys S4C fis diwethaf.

Yn ôl S4C, fe gafodd Ms Griffin-Williams ei diswyddo "wedi iddyn nhw dderbyn honiadau am ei hymddygiad" ac ar sail "cyngor cyfreithiol manwl".

Mae tymor y cadeirydd presennol yn dod i ben ym mis Mawrth 2024.

Yn ôl Gwyn Williams, mae angen i Adran Diwylliant, Cyfryngau a Chwaraeon Llywodraeth y DU, y DCMS, wneud cyhoeddiad a fydd y cadeirydd yn parhau yn ei rôl o fis Ebrill ymlaen.

Hyd yma, mae'r DCMS wedi mynnu mai mater i S4C, fel corff annibynnol o'r llywodraeth, ydy'r diswyddiadau a chanfyddiadau'r ymchwiliad diweddar.

Mewn datganiad ddydd Llun, dywedodd llefarydd ar ran y DCMS: "Rydym yn cydnabod y rhan hanfodol y mae S4C yn ei chwarae yng Nghymru, ac i siaradwyr y Gymraeg.

"Fel darlledwr gwasanaeth cyhoeddus sy'n cael ei ariannu gan ffi'r drwydded, mae'n bwysig ei fod yn cynnal y safonau uchaf."

'Rhaid ei ddatrys rŵan - o'r brig i lawr'

"[Y] gwir ydy, y DCMS sy'n penodi aelodau'r bwrdd, felly'r peth cynta' fyddan ni ei angen ydy cyhoeddiad ganddyn nhw ynglŷn â dyfodol y cadeirydd," meddai Gwyn Williams.

"Mae'n rhaid i'r cadeirydd fod yna i benodi prif weithredwr. Mae angen prif weithredwr fod yna i benodi'r pennaeth cynnwys ac felly mae llinyn o beth sy'n gorfod digwydd fan hyn gan ddechrau efo dyfodol y cadeirydd.

"Mae'n rhaid i'r DCMS wneud cyhoeddiad a ydy'r cadeirydd yn parhau o fis Ebrill ymlaen yntau ydan nhw am benodi cadeirydd newydd.

"Oherwydd mae'n rhaid i'r cadeirydd newydd fod yna i benodi'r prif weithredwr, mae'n rhaid i'r prif weithredwr fod yna i benodi'r pennaeth cynnwys, pennaeth rhaglenni.

"Felly mae 'na linyn o bethau sy'n gorfod digwydd yn fan hyn gan ddechrau efo dyfodol y cadeirydd."

Ychwanegodd: "Peidiwch ag anghofio nad y bwrdd sydd wedi dechrau hyn, nag y DCMS sydd wedi dechrau hyn ond y bwlio a'r amgylchedd toxic.

"Ond mae'n rhaid ei glirio fo fyny ac yn y tymor byr rŵan ma' hyn am fod yn boenus, mae'n mynd i fod yn embarrassing... ond [mae'n] rhaid datrys o rŵan o'r brig i lawr."