91Èȱ¬

Mae person gyda Chlefyd Motor Niwron yn debygol o farw o fewn 5 mlynedd i'w diagnosis ond mae 10% yn byw am fwy na 10 mlynedd.

Un o'r bobl hynny ydi Sioned Roberts-Jones. Cafodd Sioned, o Lanrug, wybod bod ganddi Glefyd Motor Niwron ym mis Hydref 2006. Union bymtheg mlynedd yn ôl i'r Hydref hwn.

Rhannodd Sioned ei siwrne mewn rhaglen arbennig ar 91Èȱ¬ Radio Cymru lle mae hi'n sôn sut mae byw gyda'r cyflwr, a wynebu pob rhwystr un dydd ar y tro.

Sylwi bod rhywbeth o'i le

Eglura Sioned, sy'n wraig, mam a nain: "O'n i'n bwydo Cian, y mab, oedd rhyw bythefnos oed yn fy mreichiau i. Pan o'n i'n rhoi potal iddo fo ges i grampiau'n bicep yr ochr dde, fel spasms calad a jest teimlad o wendid yn y fraich. O'n i jest yn gwybod doedd hwnna ddim yn rwbath normal.

"O'n i'n meddwl ella bo' gynno fi trapped nerve ar ôl bod trwy'r beichiogrwydd, ond yn amlwg toedd o ddim. Ges i diagnosis gyda'r Cyflwr Motor Niwron.

"Am bo' fi'n meddwl ella mai trapped nerve oedd o, es i at y meddyg teulu a'r meddyg hwnnw'n gwybod yn syth fod o'n rhywbeth niwrolegol.

"Ges i ngyrru i Walton ar ôl hynny am brofion achos does 'na ddim prawf penodol i MND. Felly oeddan nhw wedi gorfod gwatshad fi, asesu fi am wythnosau, misoedd. A weithiau toedd 'na ddim llawer o wahaniaeth o un tri mis i'r llall ynof fi. Na'th y diagnosis gymryd bron iawn i dair blynedd."

Clefyd Motor Niwron

Mae Clefyd Motor Niwron (MND) yn effeithio ar yr ymennydd a'r cyhyrau. Eglura Dr Rhys Williams, niwrolegydd yn ysbyty Gwynedd a chanolfan Walton, Lerpwl:

"Mae o'n gyflwr niwro ddiriwiol. Hanfod y cyflwr ydi fod celloedd yr ymennydd yn dirywio dros amser. Yr hyn sy'n cael ei effeithio ydi swyddogaeth y niwronau yma sydd â swyddogaeth modur. Modur y corff hynny ydi.

"Rhain ydi'r niwronau sy'n gyrru negeseuon sy'n sbarduno'r cyhyrau a wedyn beth mae rhywun sydd â Chlefyd Motor Niwron yn ei gael fel profiad ydi bod eu cyhyrau nhw yn methu dros amser. Y cyhyrau sy'n ein breichiau a'n coesau ni ond hefyd y cyhyrau sydd yn gyfrifol am lefaru, am lyncu ac am anadlu."

Derbyn y diagnosis

Roedd yn rhaid i Sioned dderbyn y diagnosis a rhannu hynny gyda'i theulu. Meddai Sioned:

"O'n i wedi rhyw fath o dderbyn ar ddiwrnod y diagnosis. Dwi'n meddwl o'n i jest yn flin bo' 'na ddim triniaeth er o'n i'n falch o gael gwbod be' oedd yn matar efo fi, oedd hynny'n ryddhad.

"Sporadic MND sydd gen i sy'n golygu ei fod o out of the blue. Dim cysylltiad teulu o gwbl. Mae'r math arall, familial yn genetig. Mae be' sgen i yn llai progressive felly mae o yn progressio'n lot arafach ond does na'm byd i ddweud na wneith o newid llwybr mewn amser i fod yn fwy aggressive."

Effaith ar y teulu

Mae Sioned yn wraig i Mel ac yn fam falch i Lea, Caryl a Cian. Tra'n byw gyda Motor Niwron mae hi hefyd wedi byw i fod yn Nain i Efan ac Awel. Er yr holl gariad sydd o amgylch Sioned, mae hi'n pryderu am ei theulu, sydd hefyd yn byw drwy'r cyflwr:

"Dim jest y claf sy'n byw drwy'r cyflwr. Mae'r teulu i gyd yn cael eu heffeithio ac wrth ddysgu am rywun efo anabledd mae o 'di gneud nhw'n blant fwy cyfrifol, cryfach a lot fwy compassionate tuag at bobl eraill.

Ar y rhaglen hefyd, clywn ei merch Caryl yn trafod effaith Motor Niwron arni hithau. Dim ond plentyn ysgol oedd Caryl pan gafodd ei mam ddiagnosis. Meddai:

"Mae Mam yn lyfli. Mae hi'n garedig a bob tro yn rhoi ni'n gynta'. Faswn i methu gofyn am fam gwell er bod ganddi Motor Niwron. Dydi o heb newid o gwbl sut mae hi efo ni gyd.

"Dwi 'di cael merch flwyddyn dwytha, Awel, a wedyn Efan, merch Lea, mae o'n chwech. Mae hi fatha'r Nain gora' hefyd a dydyn nhw ddim rili di sylwi bod ganddi Motor Niwron.

"Ond dwi ofn y dyfodol. Dwi'n gwybod bod Mam efo'r cyflwr yma ers dipyn o flynyddoedd rŵan ond mae pethau'n medru newid mor sydyn. Mae y cyflwr yma yn ofnadwy. 'Dan ni rili lwcus fod o mor araf yn Mam."

Addasu

Bellach nid yw Sioned yn cerdded yn annibynnol iawn ond mae hi wedi addasu i fyw efo'r cyflwr er gwaetha ei styfnigrwydd ar ddechrau ei siwrne. Eglura Sioned:

"Dwi'n defnyddio baglau braich a dwi'n defnyddio cadair olwyn pan dwi isio mynd yn bellach.

"Dwi'n cofio'r adag ges i stairlift wedi ffitio mewn a nes i byth dderbyn hwnna neu ddim yn licio gweld y tÅ· yn cael ei newid fatha cartra' henoed a finna efo tri o blant bach. Oedd hwnna yn galed iawn.

"Dwi jest 'di ffeindio ffordd rownd petha, mae'r corff yn beth hollol amazing."

Un dydd ar y tro

Er gwaetha'r gofid a'r boen mae Clefyd Motor Niwron yn ei roi i Sioned, mae hi wedi ffeindio nerth a chryfder i wynebu'r cyflwr a mwynhau bywyd.

Meddai: "Byw efo'r cyflwr dwi isho. Dwi'n gwybod fod o'n gallu gwaethygu yn sydyn a gallu newid llwybr.

"Fy neges i ydi i gymryd bob help sydd ar gael ac i obeithio a medru sbïo ar yr ochr ora' i betha'. Dwi'n gobeithio y bydd 'na rhyw fath o driniaeth a iachâd. Dwi yma am y long run."

I glywed rhagor gwrandewch ar Motor Niwron: Siwrna Sioned ar 91Èȱ¬ Sounds.

Hefyd o ddiddordeb: