91Èȱ¬

Mae Carwyn Jones wedi cael cymeradwyaeth gan ACau wrth roi ei araith olaf fel Prif Weinidog Cymru.

Ar ôl ateb Cwestiynau'r Prif Weinidog am y tro olaf a gwneud datganiad yn y Senedd, bydd Mr Jones yn anfon ei ymddiswyddiad i'r Frenhines.

Ddydd Mercher fe fydd pleidlais yn cael ei chynnal yn y Cynulliad i gadarnhau Mark Drakeford fel ei olynydd.

Fe wnaeth Mr Drakeford ennill gornest arweinyddol y blaid Lafur yng Nghymru yr wythnos diwethaf.

Teyrngedau

Wrth wynebu ACau am y tro olaf, dywedodd Mr Jones ei fod "wedi bod yn anrhydedd mawr i wneud y swydd".

Ond ychwanegodd bod "naw mlynedd yn ddigon" fel prif weinidog a'i fod yn "bwysig cadw cydbwysedd rhwng y swydd a'ch bywyd".

"Fe fydda i'n parhau i fod mor groch ag y galla i o'r meinciau cefn, ond nid yn drafferthus, yn cefnogi gwerthoedd yr ydw i'n credu sy'n cynrychioli tegwch, cyfiawnder a chyfleoedd," meddai.

Roedd yn sesiwn ychydig yn wahanol i'r arfer, gyda nifer o aelodau yn cymryd y cyfle i roi teyrnged iddo gan gynnwys arweinydd grŵp y Ceidwadwyr, Paul Davies.

Mewn ymateb dywedodd Mr Jones gyda gwên: "Dyna'r tro cyntaf yn ystod Cwestiynau'r Prif Weinidog nad yw e wedi defnyddio'r gair 'shambls'."

Fe wnaeth arweinydd Plaid Cymru, Adam Price, gymryd y cyfle i holi Mr Jones am bolisïau buddsoddi, tlodi plant, a rheilffordd Caerfyrddin-Aberystwyth.

Dywedodd y Prif Weinidog fod camau fel sefydlu Banc Datblygu Cymru wedi gwneud gwahaniaeth.

Mewn ymateb i gwestiwn gan arweinydd grŵp UKIP, Gareth Bennett, yn gofyn iddo roi marc allan o ddeg i'w gyfnod wrth y llyw, dywedodd Mr Jones: "Deg."

Er hynny, dywedodd nad oedd Llywodraeth Cymru "yna eto o ran llywodraeth leol", er bod partneriaethau rhanbarthol wedi bod yn llwyddiant.

'Braint eich gwasanaethu'

Yn ei araith i ACau wedi hynny, dywedodd Mr Jones ei fod wedi bod yn "fraint olynu fy nghyfaill a'm mentor Rhodri Morgan" ac i "wasanaethu Cymru... mewn cyfnod heriol tu hwnt".

Dywedodd ei fod yn deimlad "chwerw felys" i roi'r gorau i'r swydd, ond ei fod yn falch o'r "gwaith sydd wedi ei gwblhau".

Wrth adlewyrchu ar newidiadau yn y byd gwleidyddol yng Nghymru yn y naw mlynedd diwethaf, dywedodd: "Mae datganoli bellach wedi sefydlu'i hun, nid yn unig yn y gyfraith, nid yn unig fel ffaith, ond yng nghalonnau pobl Cymru. Does dim amheuon bellach."

Fe wnaeth y Prif Weinidog gydnabod fod ei gyfnod wrth y llyw wedi bod yn un "heriol" a hynny, meddai, oherwydd toriadau i'r gyllideb yn ogystal â "mater bychan Brexit".

Ond mynnodd fod ei lywodraeth wedi llwyddo mewn meysydd fel addysg, gyda nifer o ysgolion newydd wedi eu hadeiladu, a'r economi gyda miloedd o swyddi wedi'u creu.

Ychwanegodd fod buddsoddiad yn y gwasanaeth iechyd hefyd wedi gwella cyfraddau goroesi pobl, gan grybwyll hefyd y ddeddf rhoi organau.

"Dyw'r un o'r polisïau yma'n bodoli ar wahân i'w gilydd," meddai.

"I mi maen nhw i gyd yn dod at ei gilydd i greu rhywbeth y byddai wastad eisiau ar gyfer Cymru. Tegwch a gobaith."

Gorffennodd wrth ddiolch i "bawb sydd yma, ond yn bwysicach i bobl Cymru yr wyf wedi cael y fraint o'u gwasanaethu".

'Blwyddyn anodd'

Mae Carwyn Jones wedi bod yn Aelod Cynulliad ers yr etholiad cyntaf yn 1999, pan ddaeth yn AC dros Ben-y-bont yn 32 oed.

Bu'n aelod cabinet am gyfnod hir dan ei ragflaenydd Rhodri Morgan, gan gynnwys fel gweinidog amaeth a chwnsler cyffredinol.

Enillodd yr ornest arweinyddol yn dilyn ymddeoliad Mr Morgan yn 2009, cyn ennill mwyafrif yn etholiad Cynulliad 2011.

Arhosodd y blaid Lafur mewn grym yn dilyn etholiad 2016 hefyd, mewn llywodraeth leiafrifol y tro hwn.

Ond fe wnaeth marwolaeth y cyn-weinidog Carl Sargeant - gafodd ei ganfod yn farw bedwar diwrnod ar ôl cael ei ddiswyddo o'r cabinet - daflu cysgod dros flwyddyn olaf Mr Jones wrth y llyw.

Wrth adlewyrchu ar ei gyfnod fel Prif Weinidog ddydd Llun, dywedodd Mr Jones wrth 91Èȱ¬ Cymru ei fod yn teimlo fod newid y gyfraith ar roi organau yn un o'r deddfau pwysicaf ei gael eu pasio.

"Yn llythrennol, mae pobl yn fyw oherwydd y ddeddfwriaeth honno," meddai.