91Èȱ¬

Mae yna rybudd y byddai nifer o bysgotwyr môr Cymru'n "methu â goroesi" Brexit digytundeb.

Mae'r rhan helaeth yn dal pysgod cregyn, gan eu hallforio nhw yn fyw i'r cyfandir neu ymhellach drwy gytundebau masnach yr Undeb Ewropeaidd.

Honnodd Cymdeithas Pysgotwyr Cymru (CPC) y byddai pobl yn dechrau "mynd i'r wal" ar ôl ond mis pe bai profion a chyfyngiadau yn achosi oedi wrth groesi ffiniau.

Mynnu eu bod yn benderfynol o sicrhau'r ddêl orau ar gyfer pysgotwyr mae Llywodraeth y DU.

Dywedodd Sion Williams, sy'n bysgotwr cimwch a chrancod o Wynedd ac yn llefarydd ar ran CPC, wrth raglen Newyddion 9 91Èȱ¬ Cymru fod y sector yn gynyddol bryderus y byddai'r DU yn gadael yr UE heb gytundeb masnach.

Tra bod nifer o bysgotwyr yn dal i obeithio y bydd Brexit o fudd i'w diwydiant gyda mwy o gwotâu a llai o reolau a chyfyngiadau, mynnodd bod parhau i fedru masnachu'n ddidrafferth â'r UE yn hanfodol.

"Dwi'm yn meddwl wnaeth neb bleidleisio i bethau fynd yn waeth," meddai.

"'Da ni ddim yn wydn iawn fel diwydiant. Mae'n busnesau wedi datblygu dros y 40 o flynyddoedd diwethaf i werthu'n ddirwystr i Ewrop."

"'Sa unrhyw fath o atal yn y porthladdoedd yn medru golygu bod y cynnyrch yn dirywio, colli'i werth neu hyd yn oed yn marw."

O'r 451 o gychod pysgota sydd wedi'u cofrestru yng Nghymru, mae 92% yn fychan - llai na 10m mewn hyd, ac yn arbenigo mewn dal pysgod cregyn fel cimychiaid, crancod, a chregyn gleision.

Yn 2017 daeth gwerth £38.8m o gynnyrch i'r lan, gyda 90% ohono'n cael ei allforio i farchnadoedd yr UE.

"Mae 'na arolwg wedi'i wneud ac mae'n rhoi rhyw fis fysa ni'n medru dal llawer o'r busnesau heb werthu'n cynnyrch a chael arian amdano fo. Bysa llawer o fusnesau mewn peryg o fynd i'r wal," rhybuddiodd Mr Williams.

"Fedrwn ni ddim dal ein cynnyrch ni nol."

System o gymorthdaliadau

Byddai angen ystyried cyflwyno system o gymorthdaliadau ar gyfer pysgotwyr os yw'r gwleidyddion yn methu yn eu hymdrechion i sicrhau cytundeb masnach, meddai.

Yn ogystal â'r oedi wrth groesi ffiniau, dywedodd Mr Williams ei fod ar ddeall y gallai tollau o oddeutu 6% ar gyfer crancod a 8% ar gyfer cimychiaid gael eu codi.

Dywedodd un gadwyn o fwytai bwyd môr amlwg yng Ngogledd Cymru eu bod hwythau'n paratoi i bris y cynnyrch gynyddu ar ôl Brexit.

Yn ôl Gemma Webb, rheolwr digwyddiadau cwmni Dylan's - sydd â safleoedd yng Nghricieth, Porthaethwy a Llandudno - ei bod hi'n allweddol sicrhau diwydiant pysgota cryf yn lleol ar ôl i Brydain adael yr UE oherwydd yr effaith mae'n ei gael ar sectorau cysylltiedig fel y diwydiant bwytai a thwristiaeth.

"Mewn rhai ffyrdd fe allai fod yn dda i'r diwydiant pysgota lleol achos os yw hi'n mynd yn anoddach i fewnforio cynnyrch o dramor bydd lot o fwytai yn prynu o gynhyrchwyr lleol," meddai.