 |
|
Arweinlyfr
i fro'r Eisteddfod
Cyfrol yn olrhain hanes Sir Ddinbych
Dydd Iau, Awst 2, 2001
|
Sir Ddinbych. Cyfres Broydd Cymru 11. E Gwynn Matthews. Gwasg Carreg
Gwalch. 拢4.50.
Gall fod o gysur i Eisteddfodwyr wybod mai yn Sir Ddinbych "y darganfuwyd
yr olion cynharaf o bresenoldeb dyn yng Nghymru."
Gyda鈥檙 wybodaeth drawiadol yna y mae E. Gwynn Matthews yn agor y gyfrol
ddiweddaraf yng Nghyfres Broydd Cymru a gyhoeddir gan Wasg
Carreg Gwalch i gydfynd â鈥檔 gwyliau cenedlaethol.
Mae 11 o gyfrolau yn y gyfres erbyn hyn yn ymwneud â broydd
yn amrywio o Fro Colwyn y gogledd i Ddinefwr yn y de.
Yr arfer yw eu cyhoeddi ar drothwy Eisteddfod Genedlaethol. Gwell,
yn fy marn i, fyddai eu cyhoeddi o leiaf flwyddyn yn hytrach na mis
ynghynt fel bo ymwelwyr â鈥檙 Brifwyl yn gallu manteisio i鈥檙 eithaf
arnyn nhw.
Arweinlyfr hanesyddol
Mae pwyslais cyfrol E. Gwynn Matthews ar yr hanesyddol yn hytrach
na鈥檙 cyfoes ac fel arweinlyfr hanesyddol i鈥檙 sir y mae yn fwy na boddhaol
gyda phenodau ar ddaearyddiaeth, archeoleg a hanes cynnar; cestyll;
ffynhonnau a chroesau; eglwysi; plastai; seintiau; chwedlau; trefi.
Cwta ddwy ddalen sydd yna ar "Sir Ddinbych Heddiw" ac nid yw鈥檙 bennod
ar ddiwylliant a hamdden ond namyn rhestr efo rhifau ff么n.
I gloi, mae rhestr o lyfrau eraill i鈥檞 darllen sy鈥檔 cynnwys dwy gyfrol
ragorol y diweddar Frank Price Jones, Crwydro Dwyrain Sir Ddinbych
a Chrwydro Gorllewin Sir Ddinbych sy鈥檔 siwr o fod yn gyfrolau
anodd cael gafael arnyn nhw erbyn hyn fel y gweddill o鈥檙 gyfres crwydro
Cymru ragorol honno.
Angen gwybodaeth gyfoes
Gan fod y gyfres bresennol yn amlwg wedi ei chyhoeddi i gyd-daro ag
ymweliad Eisteddfodwyr â鈥檙 fro byddai gwybodaeth gyfoes am bethau
fel lleoedd bwyta, gwestai a lleoedd aros, siopau; trafnidiaeth a鈥檙
holl baraffenalia ymweliadol arall o fudd arbennig.
Fodd bynnag, o fewn ei chyfyngiadau y mae Sir Ddinbych yn cyfleu
yn llwyddiannus iawn gyda鈥檌 rhestrau, ei chyfres o fapiau a chasgliad
o luniau naws sir sy鈥檔 hynod gyfoethog ei hanes a鈥檌 diwylliant a鈥檌
thraddodiadau.
Fe sylwir fod rhai pethau ar goll. Er enghraifft er bod plasty Lleweni
- dafliad carreg o Faes y Brifwyl - ar y map o blastai nid oes cyfeiriad
ato yn y testun.
Methais a gweld hefyd gyfeiriad at Dr Pierce a ddaeth i amlygrwydd
yn sgil ymosodiad y Pla Gwyn ar Ddinbych ac a gododd gofgolofn mor
drawiadol iddo鈥檌 hun mewn gardd yng ngwaelod y dref.
|
|
|
Gair
am air
Siart
Cymru
Llyfrau
ar y We
N么l
i'r archif
