|
|
|
Adnabod
Awdur:
Hywel Teifi Edwards
Awdur Merthyr a Thaf
Dydd Iau, Awst 2, 2001
|
• Enw:
Hywel Teifi Edwards - hanesydd eisteddfodol ac awdur y gyfrol
ddiweddaraf yng Nghyfres y Cymoedd - Merthyr a Th芒f
- a gyhoeddir gan Wasg Gomer.
Bu鈥檔 ateb cwestiynau ar Raglen Nia Roberts, ar Radio
Cymru.
• Ble gawsoch chi鈥檆h geni a phryd?
Yn Llanddewi Aberarth ar Hydref 15, 1934.
• P鈥檜n oedd atgof melysaf eich plentyndod?
Y bore hwnnw pan aethon ni i Aberystwyth mewn tacsi i gwrdd 芒 nhad
oedd yn dod gartre o鈥檙 Almaen lle鈥檙 oedd e wedi bod yn garcharor rhyfel.
Roeddwn i rywle tua 6 neu 7 oed. Roedd 鈥檔had wedi bod yn garcharor
rhyfel ers 1941 am ddwy flynedd a hanner. Roedden nhw鈥檔 cyfnewid carcharorion
a fe gath e ddod adre cyn y diwedd. Ar y m么r oedd e, a dyn o Aberaeron
oedd capten y llong gafodd ei suddo gan yr Almaenwyr a roedd nifer
o bobol o鈥檙 ardal arni hefyd.
Roedd e鈥檔 un o鈥檙 rhai gafodd eu cyfnewid cyn diwedd y rhyfel oherwydd
cyflwr ei iechyd e.
• Oes hob茂au gennych chi?
Tr茂o heneiddio yn rasol - celwydd yw hwnna!
Mae gen i ddiddordeb ym mhob math o chwaraeon - gwylio nhw ar y teledu
fydda i nawr. P锚l-droed - socer - wrth gwrs. Socer oedd y g锚m yn Sir
Aberteifi. Fe dd锚s i ymddiddori mewn rygbi ar 么l mynd i fyw yn y de,
ond socer oedd y ng锚m i.
Ac Arsenal oedd y nh卯m i. Roedd yna bedwar o Gymry yn whare i Arsenal
pan o鈥檔 i鈥檔 yr ysgol. A Wally Barnes oedd y capten - Cocni rhonc ond
bod e wedi cael ei eni yn Aberhonddu pan oedd ei dad yno yn y fyddin.
Rwy鈥檔 cefnogi Arsenal o hyd ac yn llawenhau fod Patrick Vieira yn
mynd i aros yno. Dwi erioed wedi bod yn Highbury - dwi eisie cadw鈥檙
rhith, mae鈥檔 debyg.
Buaswn i wedi dwli bod yn John Charles - y rhyfedda ohonyn nhw i gyd.
Rhyw Fendigeidfran o wariwr socer. Roedd ei gampe fe鈥檔 rhyfeddol.
O鈥檔 i鈥檔 dwli ar griced a thenis hefyd. Rwy鈥檔 cofio Lew Hoad a Ken
Rosewall yn dod o Awstralia i whare yn Wimbledon am y tro cyntaf.
O鈥檔 i鈥檔 addoli Hoad.
Dyw tenis ddim beth oedd e. Mae鈥檙 g锚m wedi mynd yn llawer mwy boring
- roedd llawer mwy o artistiaid yn y g锚m ers talwm. Roedd y g锚m gymaint
芒 hynny鈥檔 fwy araf a hyfrytach i鈥檞 gwylio. Doedd y racets ddim beth
ydyn nhw nawr - ddim mor hi-tech - a roeddech chi鈥檔 cael mwy
o shots hyd yn oed yn g锚m y dynion. Roedd hi鈥檔 llawer mwy sgilgar.
Er bod McEnroe a Borg yn chwaraewyr rhyfeddol hefyd. Ond Lew Hoad
oedd yn arwr i.
• Beth sy gyda chi yn eich poced?
Dim arian yn sicr - mae鈥檙 wraig yn mynd 芒鈥檙 rheini! Allweddi鈥檙 car
a macyn - rhag ofn bydda i鈥檔 mynd lefen yn ystod y sgwrs yma!
• Oes rhywbeth rydych chi wedi difaru amdano?
Roedd byd y g芒n yn bwysig i ni fel teulu. Roedd Mam - sy鈥檔 93 ac yn
dal yn fyw, bendith arni - yn soprano hyfryd. A roedd fy wh芒r yn gyfeilydd
tan gamp. Enillodd hi ar ganu鈥檙 piano yn Eisteddfod y Rhos, 1945.
Fi yw鈥檙 unig lob yn y teulu na wnaeth ddysgu darllen y node. Rwy鈥檔
cofio鈥檔 wh芒r yn tr茂o 鈥檔ysgu i - y cwbwl o鈥檔 i eisie o鈥檇d mynd m芒s
i gico p锚l. Rwy i wedi difaru nad ydw i wedi dysgu canu鈥檙 node. Dyw
nghlust i ddim yn ddrwg, ond allwch chi ddim dibynnu ar eich clust
bob amser.
Mae gen i edmygedd dibendraw a llatheidi o genfigen at gerddorion.
Clywed y lleisiau godidog - llais go-iawn rwy鈥檔 feddwl - rhywun yn
medru sefyll ar lwyfan a medru canu gerbron y byd.
• Ble bysech chi鈥檔 caru bod y funud hon?
Dwi ddim yn grwydrwr. Fe g锚s i helyntion iechyd ddechre鈥檙 saithdegau
ac yn yr wythdegau a rhyw bethe digon diflas o鈥檇d yn gallu 鈥檔haro
i鈥檔 ddirybudd ac i ryw radde fe wnaeth hynny gaethiwo fy awydd i grwydro.
Bues i yn America y llynedd - gwlad wallgo, ro鈥檔 i鈥檔 falch dod 鈥檔么l.
Mae dyn yn canmol ei lwc a diolch i鈥檞 Dduw bod e fel ag y mae e.
Fe ddechreues i fynychu鈥檙 Llyfgell Genedlaethol gyda Gwenallt pan
o鈥檔 i鈥檔 gwneud ymchwil yn y pumdegau.
Un o bleserau bywyd i fi hyd heddi yw mynd i鈥檙 Llyfrgell Genedlaethol.
Mae cael mynd drwy bapurau a chyfnodolion Oes Fictoria, pori yn rheini
a dilyn ambell drywydd wrth fy modd i a鈥檙 amser yn hedfan.
• Pwy oedd y person diwetha wnaethoch chi siarad gydag
e ar y ff么n?
Dafydd Lloyd Hughes ddoe. Byddwn ni鈥檔 cwrdd am ambell sgwrs yn y Ram
yng Nghwman a chael ambell lasied o orenj jiws. Mae鈥檔 well gen i weld
rhywun wyneb yn wyneb na siarad ar y ff么n. Mae鈥檔 g芒s gen i鈥檙 dechnoleg
fodern, yr e-bostio yma. Rwy鈥檔 credu fod pobol wedi cael eu gwneud
i gwrdd 芒鈥檌 gilydd a siarad 芒鈥檌 gilydd.
• Pwy gymeriad hanesyddol fuasech chi鈥檔 hoffi ei gyfarfod?
Mae hanes Cymru鈥檔 llawn ohonyn nhw. Un yn sicr fuase William Williams
Pantycelyn. Licien ni ofyn iddo beth fydde fe鈥檔 ofyn i fi sen i鈥檔
cael fy nal mewn Seiat gydag e. A gofyn iddo fe wedyn a fydde fe鈥檔
debyg o lunio emyn ar sail yr hyn weden i wrtho fe.
Roedd cynifer o鈥檌 emynau e yn emynau profiade鈥檙 Seiat. Dyna sy鈥檔 wneud
e mor fendigedig. Pechaduriaid yn dod ato fe i gyffesu yn y Seiadau
a鈥檌 awen ynte鈥檔 troi鈥檙 cyffesiadau hynny yn emynau sy鈥檔 ein gwaed
ni.
Rwy鈥檔 arbennig o hoff o鈥檙 emynau hynny sy鈥檔 s么n am bererin a phererinion.
Mae鈥檔 debyg y cawn i driniaeth galed gydag e mewn Seiat.
• Ydych chi鈥檔 ymfalch茂o o weld eich mab yn darllen
y newyddion ar 91热爆1 am chwech o鈥檙 gloch?
Bydden i鈥檔 anferth o gelwyddgi 鈥檚en i鈥檔 dweud bo fi ddim. Rwy鈥檔 gobeithio
mai balchder naturiol yw e o weld rhywun yn gwneud ei job yn weddol
gymen. Yn fwy na dim rwy鈥檔 rhyfeddu bod pobol yn dweud ei fod e鈥檔
debyg i fi.
Pan yw e鈥檔 dweud ei stori, mae鈥檔 debyg bod yna leisiau yn ei glust
yn dweud pob math o bethe wrtho fe. Petae hynny鈥檔 digwydd i fi fe
fydde yna atalnodau o fath gwahanol iawn yng nghanol y geiriau. Fydden
i ddim yn para diwrnod yn y job. Mae ei fam yn fwy nerfus na fi drosto
fe.
• Oes gennych chi g芒n rydych chi鈥檔 ei chas谩u?
Oes nifer ohonyn nhw. Land of Hope and Glory yn bennaf.
Mae honno鈥檔 codi o fy niddordeb i yn Oes Fictoria pan oedd hi ar ei
mwyaf brochus a sarhaus.
Mae鈥檔 dda gen i fod Edward Elgar ei hunan yn cywilyddio at yr anthem
imperialaidd yna. Fel alaw mae鈥檔 hyfryd ond am eiriau cableddus -
Duw a鈥檔 gwaredo.
Fe fydda i鈥檔 gwrando ar rai o berfformiadau鈥檙 Proms - ond ddim
y wedd yna.
Mae鈥檙 Saeson yn mynnu glynu wrth honna - dyna i gyd sy 鈥檇a nhw ar
么l o鈥檜 blydi ymherodraeth erbyn hyn!
|
|
|
Gair
am air
Siart
Cymru
Llyfrau
ar y We
N么l
i'r archif
